مطالعه و بررسي روند توسعه و رشد صنعت در جهان كه آهنگ آن پس از انقلاب صنعتي در كشورهاي مختلف جهان، يكي پس از ديگري اوج گرفت، آثار و عواقب شگرفي در كليه جوامع بشري از خود به يادگار و ناثير انكار ناپذيري بر تمام شئون اقتصادي و اجتماعي جامعه بر جاي گذاشته است. با پيشرفت صنعت و رشد آن در كنار آثار مطلوب و سازنده اش، خطرات و نارسايي هاي مختلفي كه شايد بيشتر آن زاينده سهل انگاري ها و عدم توجه كافي و لازم انسان هاي دست اندكار و شاغل در اين بخش است، به تدريج ظاهر گرديده به طوري كه آمار حوادث و سوانح كارگاهي و صنعتي نگران كننده و وحشتناك جلوه گر مي شود و كليه كشورها به منظور حفظ جان و صيانت انسان هاي شاغل در بخش صنعت و حفظ سرمايه هايي كه در اين راه به مصرف رسيده است، به ناگزير پيش گيری و چاره جويی و استفاده از راهکار ها و انواع لوازم حفاظت فردی می نمايند.
در اين زمينه به منظور پيش گيري و آمادگي نيروي كار آموزش هاي ضروري در جهت تجهيز، آگاهي و بالا بردن دانش فني دست اندركاران و كارگران بخش صنعت، معدن و كشاورزي آغاز گرديده و نتايج بسيار موثر و مطلوبي نيز حاصل شده است.
اقدامات پيشگيري حوادث در محيط كار معمولا در مرحله نخست شامل اقداماتي است كه دولت با وضع قوانين و مقررات انجام مي دهد. مرحله دوم اقدامات پيشگيري از حوادث شامل اقداماتي است كه كارفرمايان بايد انجام دهند به عبارت ديگر ايجاد محيطي با شرايط كاري مناسب و مطابق با قوانين و مقررات بطوري كه سلامت كاركنان در آن محيط حفظ شود. مرحله سوم اقدامات پيشگيری از حوادث شامل اقداماتي است كه كارگران بايد انجام دهند. اگر چه مسئوليت ايمني با مديريت است اما اصولا كار همه افراد بوده و همه كاركنان بايد بخشي از كل مسئوليت ايمنی در سازمان را بر عهده گيرند.
در یک جایگاه سوخت بکارگیری هر کدام از تجهیزات حفاظت فردی که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم، میتواند با توجه به شرایط‌های مختلف مفید باشد. برای مثال در هنگام بارگیری مخزن مدفون، ممکن است بخار بنزین زیادی در هوا متصاعد شود. لذا اپراتور مربوطه میتواند از عینک و ماسک در جهت حفاظت چشم و دستگاه تنفسی استفاده کند. همچنین در مواقع استثنایی، مانند شیوع بیماریهای واگیردار (کرونا، آنفلونزا و…)، اپراتور به عنوان کسی که روزانه با هزاران نفر در ارتباط مستقیم است؛ لازم است تا تجهیزات حفاظتی مناسب بکار گیرد.
بیشتر تجهیزات حفاظتی در جایگاه سوخت مربوط به اطفا حریق می‌باشد و کمتر به تجهیزات حفاظت فردی توجه می‌شود. در صورتی که جایگاه سوخت محیطی خطرناک از جنبه‌های مختلف دارد. لذا لازم است تا مدیران در جهت محافظت کارکنان از خطرات احتمالی، آنان را به تجهیزات حفاظت فردی مناسب مجهز کنند.
ایمنی چیست؟
ايمنی پيش بينی اقداماتی است که در طی آن از خطر آسيب ديدگی جانی و ضرر و زيان مادی پيش گيری می‌شود. در واقع با رعايت اصول ايمنی شرايط يا موقعيتی ايجاد می شود که به حذف حادثه يا به حداقل رساندن آثار و عوارض آن منجر می گردد. به عبارت ديگر، هرچه ميزان حوادث کاهش يابد و آسيب ديدگی جانی و ضرر و زيان مادی ناشی از آن ها کمتر شود ايمنی افزايش يافته است. در حال حاضر با پيشرفت هايی که در تمامی زمينه ها در جهان صورت گرفته نقش ايمنی و حفاظت نيز بارزتر گشته است.
ایمنی صنعتی به مجموعه تدابیر ، اصول و مقرراتی گفته می‌شود كه با به كار گرفتن آنها می‌توان نیروی انسانی و سرمایه را در برابر خطرات گوناگون در محیط‌های صنعتی به گونه‌ای مؤثر و كارا نگهداری كرد و به این وسیله یك محیط كار بی‌خطر و سالم برای افزایش كارایی كاركنان به وجود آورد.
تجهیزات حفاظت فردی
بطور كلی وسايل و انواع لوازم حفاظت فردی وسايلی هستند كه شخص با استفاده از آنها خود را در برابر خطرات محفوظ می نمايد. تجهیزات حفاظت فردی بایستی دارای ویژگی های زیر باشند:
- متناسب با نوع کار باشند.
- حفاظت کارگر را بطور کامل تأمین نماید.
- استفاده از آنها آسان و راحت باشد.
- اندازه ی آن برای فرد استفاده کننده مناسب باشد.
- خود وسیله حفاظتی عامل ایجاد خطر نباشد.
- با حداقل آموزش و برای عموم قابل استفاده باشد.
- با استانداردها، طرح ها و برنامه های HSE مطابقت داشته باشد.
- مطابق با راهنمایی های تولید کننده آن به کار گرفته شوند.
- علائم آگاهی دهنده و راهنمای استفاده به مقدار کافی در محیط کار تعبیه شده باشد.
انواع لوازم حفاظت فردی
1. لباس کار
اگر ارزیابی خطرات نشان دهد که تمام سطح بدن در مواجهه با عوامل فیزیکی و شیمیایی مضر و خطر ناک است و حتی با کنترل مهندسی و اداری هنوز امکان آسیب وجود دارد، باید با توجه به نوع خطرات لباس و انواع لوازم حفاظت فردی مناسبی را با شرایط زیر تهیه کرد:
- اندازه بدن باشد
- راحت و سبك باشد
- مانع حركت آزاد نگردد
- در حد تناسب دفع عرق و گرما را ممكن سازد
- از فشار مكانيكی و آلودگی به بدن جلوگيری نمايد
- به آسانی قابل شستشو باشد.
انواع لباس کار
الف- لباس حفاظتی در برابر گرما و تشعشعات:
اين لباس ها در برابر گرما از الياف مخصوص با پوششی از آلومينيوم كه تا 90 % اشعه مادون قرمز را برگشت مي دهد، ساخته شده و به منظور كار در مجاورت كوره ها و فرآيندهای حرارتی استفاده می شود.
ب- لباس عايق در برابر آب و مواد شيميایی:
اين لباس ها بايستي نسبت به آب و مواد شيميايي نفوذ ناپذير باشند. به عنوان مثال لباس حفاظتي اسيدها و بازها بايستي در برابر مواد مورد نظر مقاوم و بدن را آن چنان بپوشاند كه پوست بدن در هيچ نقطه با اين مواد در تماس نباشد.
2. کفش ایمنی
از آن جايي كه عمده ترين خطر تهديد كننده پا در محيط هاي صنعتي له شدن پنجه هاي پا در اثر سقوط ناگهاني اجسام سنگين بر روي پنجه ها و يا برخورد جلوي كفش با قطعات تيز و برنده و آسيب ديدن پنجه پا مي باشد، براي حفاظت پا در برابر اين صدمات كفش هاي ايمني در نظر گرفته شده است كه در قسمت جلويي آنها از پنجه هاي محافظ فولادي استفاده شده و كفه كفش را از يك ماده قابل انعطاف (مثل پلي اورتان) مي سازند. قسمت پنجه كفش به تناسب شغل افراد مي تواند از جنس چرم ، عايق برق يا عايق شيميايي نيز باشد.
3. کلاه ایمنی
كلاه ايمني يا باشلق وسيله حفاظتي مناسبي براي جلوگيري از صدمات وارد بر سر در حوادثي هم چون سقوط اجسام از ارتفاع مي باشد. کلاه ایمنی سر را در مقابل اجسام برنده و تیز محافظت می کند، جنس کلاه ایمنی باید از نوع پلی کربنات سنگین باشد، و داخل کلاه نیز باید دارای بندهای محکم و مناسبی باشد که سر با پوسته کلاه در تماس نباشد. کلاه ایمنی پس از اینکه با جسم سنگینی برخورد کرد باید با کلاه سالم جایگزین شود زیرا احتمال دارد که ضربه سنگین مقاومت کلاه را کاهش داده باشد. کلاه باید سبک و ضد آتش باشد و در مقابل مواد شیمیایی و نفتی مقاوم باشد.
4. ماسک تنفسی
گرد و غبار، گازهاي سمي و حلال هاي موجود در صنعت زماني كه از راه تنفس وارد بدن شوند، برحسب نوع عامل مي توانند سبب بروز تحريكات ريوي، عفونت و بيماري هاي ريوي در فرد گردند. از اين رو در محيط هايي كه با وسايل كنترلي نتوان اين آلودگي ها را قابل تحمل و در حد استاندارد نگاه داشت بايستي از وسايل حفاظت تنفسي كمك گرفت. عموماً به وسايل حفاظت تنفسي، ماسك اطلاق مي گردد. ماسك هاي حفاظت تنفسي بايستي بر اساس نوع آلاينده موجود در صنعت انتخاب و مورد استفاده قرار گيرند.
ماسک ها به دو شکل کلی ضد گاز و بخار یا ضد گرد و غبار تقسیم می شوند.
ماسک های فیلتر دار ضد گرد و غبار، از جنس پنبه، دستمال کاغذی و الیاف مختلف می باشند که با گرفتن ذرات، از ورود آنها به ریه ها و کیسه های هوایی جلو گیری می کنند.
ماسک های ضد گاز و بخار، آغشته به مواد شیمیایی خنثی کننده گاز و بخار از آسیب جلوگیری می کنند.
5. عینک حفاظتی
از جمله انواع لوازم حفاظت فردی جهت محافظت چشم ها در مقابل اثرات مكانيكي (پليسه، براده و تكه هاي شكسته قطعات)، مواد شيميائي (اسيدها، بازها، گرد و غبار، گازهاي تحريك كننده) و نيز عوامل فيزيكي (پرتوها) انواع مختلفي از عينك ها و نقاب هاي حفاظتي ساخته شده است. طرفين عينك حفاظتي كساني كه با مواد شيميائي كار مي كنند بايستي بسته بوده ولي امكان ورود هوا موجود باشد. براي حفاظت در مقابل مخاطرات مكانيكي بايستي از عينكها و يا نقاب هايي كه با شيشه نشكن و يا مواد مصنوعي ساخته شده ، استفاده كرد.
ساختمان عينك هايي كه براي مقابله با پرتوها به كار مي روند بايستي با توجه به نوع پرتو، قابليت جلوگيري از عبور تشعشعات را داشته باشد. در صورتي كه چشمان كارگران ضعيف بوده و احتياج به داشتن عينك نمره اي دارند، بايستي از عينك حفاظتي قابل استفاده بر روي عينك نمره اي استفاده نمايند. شيشه عينكهاي حفاظتي بايستي صاف، شفاف، عاري از حباب هوا، ترك، موج يا معايب ديگر باشد.
6. گوشی ایمنی
در مكان هاي پر سروصدا كه ميزان شدت صدا بيشتر از 85 دسي بل در طي 8 ساعت كار مداوم باشد، بايستي از حفاظ هاي گوش استفاده گردد. انواع مختلف گوشي ها عبارتند از: توگوشي (اير پلاگ) و روگوشي (اير ماف) كه بسته به نوع صنعت و محيط كار و نيز ميزان مورد نياز كاهش صدا توسط اين گوشي ها انتخاب و مورد استفاده قرار مي گيرد.
از نظر كيفيت كاربرد روگوشي ها سر و صداي بيشتري را نسبت به توگوشي ها جذب مي كنند و به دليل اينكه با قسمت هاي داخل گوش مرتبط نمي باشد مشكلات بهداشتي كمتري نيز دارند اما تو گوشي ها امكان انتقال آلوده كننده هاي محيطي را به داخل گوش شخص استفاده كننده زياد كرده و عموماً باعث خارش مي شود. هم چنين تو گوشي ها سبك تر و ارزان تر از روگوشي ها هستند.
7. دستکش حفاظتی
حفاظت از دست و انگشتان اهميت ويژه اي در بحث ايمني دارد، زيرا حدود 40 درصد از صدمات ناشي از حوادث مربوط به دست و انگشتان مي باشد. از اين رو براي حفاظت از صدمات مكانيكي (ضربه، بريدگي)، صدمات فيزيكي (استرس حرارتي، پرتوها و ارتعاش)، صدمات ناشي از مواد شيميايي (اسيدها و بازها، مواد نفتي و مواد حساسيت زا)، تماس با آلودگي هاي بيولوژيك و خطر برق گرفتگي، دستكش هاي مخصوصي تهيه و عرضه شده است که از انواع لوازم حفاظت فردی مهم به شمار می رود.
8. حافظت ماشین آلات
هر قسمت از ماشين آلات يا نقاط خطرناك روال انجام كار كه ممكن است در بردارنده صدمات احتمالي براي كارگران باشد مي بايست به نحو مطمئن حفاظ گذاري گردد. در واقع در هر جا كه نوع كاربرد ماشين آلات و نوع ساختار فيزيكي آن زمينه ساز امكان آسيب رسانی به اپراتور ماشين و يا ساير كارگران مي باشد ،خطرات ناشي از آن مي بايست با برنامه ريزي مناسب حذف و يا در صورت عدم امكان حذف بصورت كاملاً كنترل شده در آيد.
چشم شوی و دوش ایمنی
مواجهه تصادفي با مواد شيميايي هنوز با وجود کنترل هاي مهندسي مناسب و دستورالعمل هاي ايمني، وجود دارد ،در نتيجه استفاده از دستكش ها، محافظ هاي صورت و تجهيزات حفاظت فردي ضروري است. 10 تا 15 ثانيه اول مواجهه با مواد شيميايي، به ويژه مواد خورنده، حائز اهميت بوده و تاخير حتی برای چند لحظه ممكن است باعث آسيب جدی گردد. در صورت مواجهه با مواد شيميايي، وجود دوش ایمنی و چشم شوی Safety Shower & Eye Wash (General Type) اثرات اين مواد را به حداقل مي رساند. دوش هاي اضطراري براي زدودن آلودگي از لباس هاي اطفاء حريق به طور موثر استفاده مي شود. لازم به ذکر است گاه آب، قادر به خنثي سازي آلودگي نيست، بلكه آب آلودگي را از محل مورد نظر پاك کرده و باعث رقيق ترشدن آلودگي مي شود.
توجه به اينكه افراد آسيب ديده، نيازمند به اين تجهيزات و انواع لوازم حفاظت فردی بوده، توصيه مي شود که اين تجهيزات در 10 تا 15 متري خطر قرار گيرند تا مدت دسترسي به آن ها بيشتر از 10 ثانيه طول نكشد. البته اين 10 ثانيه بسته به اثرات با لقوه مواد شيميايي ممكن است تغيير يابد. به عنوان مثال در اماکني که مواد شيميايي با خورندگي بالا استفاده می شود ممكن است اين تجهيزات در فاصله 3 تا 6 متري از خطر مورد نياز باشند. دوش های ايمنی و چشم شوی اضطراری بايد در موقعيتی قرار گيرند که با استفاده از علائم ايمنی به راحتی تشخيص داده شوند.
