دستورالعمل بیمارستانی آزمایشگاه

دستورالعمل الزامات ایمنی و بهداشت در آزمایشگاه

آزمایشگاه های شبکه آزمایشگاهی خود را با استانداردها و الزامات مربوطه باید منطبق سازند. رعایت اصول ایمنی در آزمایشگاه از الزامات اولیه می باشد. اصول زیر در مورد حفظ ایمنی کارکنان، مراجعه کنندگان و جامعهمی بایست در آزمایشگاه رعایت گردد. دستورالعمل " اصول کلی حفاظت و پیشگیری از آلودگی کارکنان و محیط آزمایشگاه"و نمونه ای از دستورالعمل های مختلف دیگر نیز ضمیمه می باشد.

1 -تعیین مسئول ایمنی و بهداشت: مسئول آزمایشگاه موظف است در آزمایشگاهفرد مشخصی که آگاه به امور فنی باشد، به عنوان مسئول ایمنی (Officer Safety (انتخاب و معرفی نموده و وظایف و حدود اختیارات او را مکتوب و ابالغ نماید. جایگاه مسئول ایمنی باید در نمودار سازمانی آزمایشگاه مشخص باشد. مسئول کلیه امور مربوط به ایمنی اشاره شده در زیر ، مسئول ایمنی آزمایشگاه می باشد. در خصوص مراکز تحقیقات می توان یک نفر را عنوان مسئول ایمنی مرکز تحقیقات معرفی نمود و برای هر آزمایشگاه مسئول ایمنی مشخص گردد.

2 -مستندسازی دستورالعمل های زیر بایدمکتوب شود و بعنوان بخشی از مستندات الزامی آزمایشگاه، هر زمان قابل ارائه باشد:  دستورالعمل حفاظت و ایمنی کارکنان در محیط آزمایشگاه جهت الگوبرداری دستورالعمل " اصول کلی حفاظت و پیشگیری از آلودگی کارکنان و محیط آزمایشگاه" ضمیمه می باشد.

دستورالعمل نحوه سترون سازی، نحوه شستشو لوازم شیشه ای و نظافت محیط و سطوح کاری ) نمونه ای از این دستورالعمل ها جهت الگوبرداری ضمیمه است.(

دستورالعمل دفع پسماند ها 

ثبت، گزارش و پیگیری حوادث مخاطره آمیز نظیرفرورفتن سوزن، ریختن و پاشیدن مواد شیمیایی، مواد آلوده و نگهداری سوابق مربوطه. جهت سهوال ثبت این موارد می توان فرم های مخصوص طراحی نمود.  

3 -آموزش کارکنان مسئول آموزش کارکنان در خصوص مالحظات ایمنی و مفاد مندرج در دستوالعمل های مرتبط با حفاظت و ایمنی، تحت نظارت مسئوآلزمایشگاه، به عهده مسئول ایمنی و بهداشت می باشد. ارزیابی اثربخشی بودن آموزش ها و رعایت الزامان آموزش داده شده بر عهده مسئول ایمنی و بهداشت است. سوابق مربوط به آموزش های انجام شده باید حفظ گردد.

4 -ایمنی کارکنان

همه کارکنان آزمایشگاه در محیط انجام کار فنی بایدروپوش سفید به تن داشته باشند.

باید وسایل حفاظت فردی اولیه مانند دستکش التکس، ماسک، و وسایل کمکی جهت براداشت مایعات توسط پیپت، در آزمایشگاه در دسترس بوده و مورد استفاده قرار گیرد.

سایر وسایل حفاظت فردی مانند عینک ایمنی، حفاط صورت، گان و تجهیزاتی مانند دوش اضظراری و دستگاه چشم شویی باید در آزمایشگاه وجود داشته و در موارد ضروری در دسترس کارکنان باشد.

کارکنان باید با روش صحیح شستشو دست آشنا بوده و آن را بکار ببندند.

کارکنان مسئول شستشو در آزمایشگاه هنگام کار باید از دستکش ضخیم، پیش بند و ماسک استفاده نموده و هنگام برس زدن لوله ها حتما از عینک استفاده نمایند.

5 -شستشو، سترون سازی و ضد عفونی کردن در آزمایشگاه

دستورالعمل مکتوب شده در این خصوص باید توسط مسئول ایمنی بهداشت به کارکنان شستشو و نظافت آموزش داده شده و بر رعایت آن نظارت گردد.

مسئول ایمنی باید از انتخاب ماده ضد عفونی کننده مناسب و کیفیت مواد فوق ) از طریق آزمایش در آزمایشگاه و یا خرید آن تامین کنندگان مورد تایید( اطمینان حاصل نماید.

باید همیشه صابون مایع و مواد ضد عفونی کننده مناسب در آزمایشگاه موجود بوده و در دسترس کارکنان قرار گیرد.

  6 -دفع پسماند های آزمایشگاهی

چگونگی امحاء نمونه ها و همچنین نحوه امحاء مواد و وسایل انجام آزمایش، پس از اتمام کار، باید مشخص و مکتوب گردد به ضمیمه مدارکی جهت الگوبرداری آمده است 

بمنظور حفظ سالمت افراد و جلوگیری از اثرات زیان آور پسماندهای آزمایشگاهی باید دستورالعمل ویژه ای در مورد مدیریت پسماند آزمایشگاهی مکتوب شده و جزو مستندات آزمایشگاه قابل ارائه باشد. مدیریت ایمن و صحیح پسماند ها در مراحل جداسازی، بی خطرسازی، جمع آوری، بسته بندی، حمل و نقل و دفع پسماند می بایست اعمال گردد. پسماند هایی که در آزمایشگاهتولید می شود شامل موارد زیر می باشند: 1 .پسماندهای عادی و غیر آلوده 2 .پسماندهای عفونی مانند سرم و سایر مایعات بدن، کشت های میکروبی و غیره 3 .پسماندهای تیز و برنده مانند سرسوزن، تیغه اسکالپل، شیشه های شکسته، سرسمپلر و غیره 4 .پسماندهای شیمیایی شامل انواع مواد و معرف های آزمایشگاهی )کیت های مورد استفاده( 5 .پسماندهای آسیب شناسی تشریحی و بافت شناسی 6 .پسماندهای پرتوزا - باید پسماندهای عادی و غیر آلوده را در محل تولید از پسماند آزمایشگاهی جداسازی نمود. دفع پسماندهای عادی و غیر آلوده مانند پسماندهای خانگی انجام می شود. - وسایلی که پس از سترون سازی دوباره وارد چرخه کاری می گردند که در کیسه های مخصوص اتوکالو و جددا از وسایلی که پس از سترون سازی دفع می گردند، قرار داده شوند. - کلیه پسماندهای عفونی آزمایشگاهی باید ابتدا اتوکالو شده و سپس به طریق بهداشتی دفع گردد. - دستگاه های فور و اتوکالو باید عملکرد مطلوب داشته باشد جهت بررسی صحت عملکرد اتوکالو باید از اندیکاتورهای شیمیایی و بیولوژیک استفاده نمود و مستندات کنترل کیفی مربوطه باید موجود باشد. - پسماندهای تیز و برنده مانند سرسوزن، وسایل شیشه ای شکسته، تیغ اسکالپل، نوک سمپلر و غیره در ظروف ایمن (Box Safety (قرار گرفته و زمانی که سه چهارم محفظه پر شد، اتوکالو شده و سپس به طریقه بهداشتی دفع گردند.   5 - در موقع جمع آوری، حمل و نقل و دفع پسماندها باید از وسایل و پوشش های حفاظتی الزم استفاده شود. - تمامی مراحل جمع اوری و حمل ونقل کیسه های پسماندها باید با دست انجام پذیرد، زیرا استفاده از وسایل مکانیکی سبب پاره شدن کیسه ها و ترشح و پاشیدن موادآلوده می گردد. سطل های محتوی کیسه های پسماند برای اجتناب از واژگونی باید توسط گاری چرخدار جابجا شود. - جمع آوری و دفع پسماندها باید طبق برنامه زمانبدی مشخص و متناسب با میزان تولید پسماند بوده و حداقل به طور روزانه انجام پذیرد.

7 -واکسیناسیون کارکنان - قبل از شروع بکار، باید ایمنی کارکنان در برابر میکروارگانیسم هایی که احتمال مواجهه با آن ها وجود دارد، بویژه در مورد هپاتیت B ،هپاتیت C و HIV ارزیابی شده و سوابق آن موجود باشد. - چنانچه سابقه مستند از واکسیناسیون قبلی فرد برای هپاتیت B موجود نبود، ابتدا آنتی بادی هپاتیت B اندازه گیری می شود، در صورت ایمن نبودن فرد، واکسیناسیون انجام شده و 3-2 ماه بعد از انجام واکسیناسیون جهت حصول اطمینان از موثر بودن برنامه، مجددا آنتی بادی هپاتیت B مورد ارزیابی قرار گیرد. - بررسی کارکنان از نظر مصمومیت یا لزوم انجام واکسیناسیون در برابر میکروارگانیسم های خاص مولد بیماری هایی مثل دیفتری، سرخک، سرخجه و ... برای افرادی که در آزمایشگاه های تحقیقاتی مربوطه کار می کنند الزامی است. - باید مکان هایی که با میکروارگانیسم های پرخطر مانند میکوباکتریوم توبرکولوزیس، بروسال، قارچ ها و غیره کار می شود، از هود های ایمنی بیولوژیک کالس II استفاده شود.

8 -ایمنی محیط آزمایشگاه مالحضات مربوط به ایمنی محیط و فضای آزمایشگاه )مدرج در اصول طراحی فضای آزمایشگاه( می بایست بطور کامل رعایت گردد.  6 نمونه هایی از دستورالعمل های ضدعفونی و شستشو در آزمایشگاه دستورالعمل نحوه ضدعفونی در موارد ریختن و یا شکستن ظروف محتوی مواد آلوده  نفس خود را تا زمان خروج از محل نگه دارید.

لباس ها و پوشش های محافظتی را بپوشید.

مدتی صبر کنید آئروسل ها ته نشین حاصل کنند )حداقل 15 دقیقه(.  محل را با حوله کاغذی و یا تنزیف بپوشانید.

محلول ضدعفونی کننده مناسب را به آرامی در محل بریزید.

مدتی صبر نمایید ) بسته به نوع محلول(.

بوسیله پنس و یا فور سپس پارچه و قطعات شیشه را در داخل ظروف ایمن (Box Safety (قرار دهید.

سپس محل را تمیز نموده و در صورت لزوم مجددا با ماده ضد عفونی عمل فوق را تکرار نمایید. دستورالمل نحوه ضدعفونی نمودن کف، سطوح و وسایل آزمایشگاه

جهت نظافت کف آزمایشگاه می توان از رقت   محلول سفیدکننده خانگی به شرط اینکه دارای کلر فعال 5 % باشد، و یا از محلول های تجاری استفاده نمود.  جهت ضدعفونی نمودن سطوح می توان از رقت   محلول سفید کننده خانگی به شرط اینکه دارای کلر فعال 5 %باشد، و یا از محلول های تجاری استفاده نمود.

جهت ضدعفونی نمودن وسایل قبل از سرویس یا تعمیر آن ها در داخل آزمایشگاه و یا قبل از ارسال آن ها به خارج از آزمایشگاه می توان از محلول 07 %و یا محلول های تجاری استفاده نمود. دستورالعمل نحوه شستشوی لوازم شیشه ای

باید بالفاصله بعد از استفاده از وسایل شیشه ای، آن ها را با آب لوله کشی معمولی کامل شستشو داد.

بدیعی است که باید همیشه در ابتدا وسایل آلوده را قبل از شستشو، ضدعفونی نمود.

ترکیبات قلیایی موجود در سطح وسایل شیشه ای آغشته به سود، باید با قرار دادن آن ها در محلول اسیدکلریدریک 5 %خنثی گردد و سپس چند مرتبه با آب لوله کشی و در انتها با آب مقطر آب کشی شود. 

وسایل شیشه ای نو که برای اولین بار مورد استفاده قرار می گیرند، باید با شوینده ها شستشو داده شده و سپس با آب لوله کشی آبکشی شوند.

جهت خنثی نمودن ترکیبات قلیایی که روی ظروف شیشه ای نو وجود دارد، باید آن ها را در اسیدکلریدریک 1 %به مدت چندین ساعت قرار داده و سپس آن ها را کامال با آب معمولی و آب مقطرآبکشی نموده و جهت خشک کردن در فور قرار داد. جهت کنترل و اطمینان از خنثی شدن مواد قلیایی آزاد وموجود بر روی شیشه، وسایل شیشه ای را در آب مقطر خنثی اتوکالو کرده و سپس PH آب را اندازی گیری نمود. اگر به علت وجود مواد قلیایی، PH آب باال بود دوباره وسایل در محلول اسید کلریدریک قرار داده می شوند.

اگر بعد از چند مرتبه شستشو و کنترل آن، باز هم مواد قلیایی آزاد شده وجود داشت، آن وسایل می بایست دور ریخته شوند و مورد استفاده قرار نگیرند. شوستشوی وسایل شیشه ای با شوینده ها موقع استفاده از شوینده ها مانند مایع ظرفشویی جهت شستشو وسایل شیشه ای باید به نکات زیر توجه گردد:

تمام وسایل شیشه ای بطور کامل در آب سرد لوله کشی قرار داد.  سپس وسایل فوق را در محلول شوینده قرار داده شده و کامال به ان برس کشیده شود.  سپس وسایل را با آب لوله کشی جاری کامال شستشو داد.

پس از شستشو با آب لوله کشی، سه مرتبه با آب مقطر آبکشی گردد.) در هر سری آبکشی از آب مقطر تازه استفاده شود(

بمنظور گرفتن آب اضافه وسایل، آن ها را در فور خشک گردند.

وسایل شیشه ای را بطور روزانه وارونه داخل سبدهای فلزی گذاشته و ته سبدها چندین الیه کاغذ خشک کن ضخیم گذاشته شود. 

 8 روش شستشو پیپیت 1 .پیپت ها را به مدت یک شب در محلول تمیز کننده قرار دهید. 2 .سپس آن ها را کامال با آب لوله کشی شستشو دهید. ترجیحا آن ها را یک شب در آب قرار داده سپس با آب مقطر آبکشی کنید. ) می توان از وسایل مخصوصی که جهت شستشوی پیپت وجود دارد، استفاده نمود که در این حالت ابتدا با آب لوله کشی و سپس دو یا سه بار با آب مقطر داغ عمل شستشو انجام می شود (. 3 .خشک کرئن پیپت ها را با کشیدن و خالی کدن حجم کمی استون و هوا به تناوب و بصورت پی در پی انجام دهید ) می توان از وسایل پیپت خشک کن برقی که ایجاد حرارت می نمایند، استفاده نمود(. 4 .قسمت بیرونی پیپت ها را باید با پارچه تمیز خشک نمایید. 5 .جهت جلوگیری از شکستن پیپت ها، آن ها را در ظروف مخصوصی که با اندازه های مختلفی ) جهت پیپت های با حجم های مختلف( وجود دارد، قرار دهید. فورا بعد از استفاده پیپت ها، باید آن ها را با آب لوله کشی آبکشی نمایید . مخصوصا زمانی که با آن ها مایعات پروتئینی مانند خون کشیده، می توان جهت تمیز نمودن آن ها را در محلول غلیظ هیدروکسید سدیم ) سود سوزآور( قرار داد. اما باید توجه نمودکه مدت زمان تماس با این ماده خیلی کم باشد چون مواد قلیایی شیشه را حل می کنند و ممکن است سبب ایجاد تغییراتی در حجم برداشتی گردد. 6 .پیپت های که جهت تهیه رنگ مورد استفاده قرار می گیرند، باید بالفاصله با اسید کلریدریک شسته شوند. درصورت کشیدن موادآلوده با این وسایل، باید آن ها را بالفاصله در یک محلول ضد عفونی کننده قرار داد. ) جهت ضدعفونی می توان از محلول هیپوکلریت سدیم به میزان 5 گرم در لیتر و یا 5.7 گرم درصد و یا هرگونه محلول سفیدکننده خانگی که نسبت 17:1 رقیق شده باشد، استفاده نمود(. شستشو پلیت و لوله های حاوی محیط های کشت آلوده که مجددا وارد چرخه کاری می شوند این وسایل را باید ابتدا اتوکالو نمود و سپس باقی مانده مواد موجود در آن ها را کامال شسته و بقیه مراحل شستشو مانند روش کر شده در باال )شستشو با شوینده( ادامه داد. باید خاطر نشان نمود که کلیه وسایلی که با مواد آلوده آغشته شده اند، باید قبل از مراحل شستشو ابتدا کامال ضدعفونی و در صورت لزوم سترون نمود. 

روش ضدعفونی نمودن و استریل کردن وسایل شیشه ای  کلیه وسایل آلوده حداقل به مدت 37 دقیقه در محلول سفیدکننده خانگی )حاوی کلر( با رقت  تهیه شده با آب معمولی قرار داده و سپس طبق دستورالعمل شستشو، شسته و جهت اطمینان خاطر در فور با درجه حرارت ᵒC 187-167 بمدت 2 تا 4 قرار می دهیم تا استریل گردد. اسید شوی کردن وسایل به روش صحیح  اسید کلریدریک 12 نرمال را به نسبت  رقیق می نماییم . وسایل یک روز در محلول فوق قرار می گیرد سپس محول 3 مرتبه با آب مقطر آب کشی می گردند.  ز ک م ی ر شک ومزپ وآوریعل ن ناوریو هش،ف وسعهژپو ت   د ی ااگشنهآزا م داسال 01 اصول کلی حفاظت و پیشگیری از آلودگی کارکنان و محیط آزمایشگاه در آزمایشگاه انواع عوامل بیماریزای بیولوژیک با منشاء خون، مایعات بدن و غیره وجو داشته و همچنین در محیط آن خطراتی مانند موادعفونی، مواد رادیواکتیو، مواد شیمیایی، جریان الکتریسیته، وسایل مکانیکی، موادآتش زا، مواد سرطان زا، پسماند خطرناک و غیره موجود بوده که در صورت عدم رعایت صحیح اصول ایمنی می تواند سالمت را تهدید نماید. بنابراین اجرای برنامه دارای اهمیت ویژه ای می باشد. در طراحی فضای آزمایشگاه ها، عالوه بر وسعت کاری، بررسی و تعیین تعداد و ابعاد تجهیزات و نیز نیروی کاری مورد نیاز، به این موضوع باید توجه نمود که یک محیط کاری ایمن در ارتباط با محیط های اداری و عمومی ایجاد شود که خطر سرایت عوامل بیماریزا را به اجتماع محدود نماید. از آنجا که آزمایشگاه ها ی داخل بیمارستان، دانشگاه، مرکز تحقیقات و غیره قرار دارند، در طراحی فضاها باید توجه گردد که به علت ورود و مراجعه دانشجو، محقق، و غیره به آزمایشگاه باید بخش های اداری کامال از بخش های آزمایشگاهی مجزا باشد و افراد برای دسترسی به این نواحی، مجبور نباشند از بخش های دیگر عبور نماید. همچنین باید محل پذیرش و نمونه گیری در فضای کامال جدا در نظر گرفته شده و فضای آبدارخانه نیز با فاصله مناسب از قسمت های آزمایشگاهی قرار داشته باشد. اصول مهم: باید کارکنانی که که دی این سیستم کار می کنند تمامی نمونه های ارسالی را آلوده به ویروس HIV یا دیگر عوامل بیماریزا با منشاء خونی هستند، فرض کنند.

استعمال دخانیات: در تمامی بخش های آزمایشگاه استعمال دخانیات )سیگار، پیپ و غیره( ممنوع می باشد.این مواد می توانند عامل مهمی جهت ایجاد آتش سوزی در ارتباط با حالل های قابل اشتعال باشند. همچنین انتقال آن ها از میز کار به دهان می تواند به عنوان مخزنی جهت انتقال میکروارگانیسم ها و توکسین ها عمل نماید. 

تماس دست: باید از تماس دست با صورت، چشم، گوش، بینی و غیره خودداری کرد. همچنین باید از فروبردن قلم در دهان، جویدن ناخن و نیز آدامس خودداری نمود. خوردن غذا، آشامیدنی ها و غیره: باید در تمامی بخش های آزمایشگاه ) مکان های که پوشیدن روپوش الزامی است( از غذا خوردن، آشامیدن و یا انجام سایر اعمالی که سبب تماس دست با دهان می گردد، اجتناب نمود. نمونه های ) خون، ادرار، مدفوع، خلط و ...( می تواند حامل بسیاری از عوامل بیماریزا باشد. این مواد که روزانه در بخش های مختلف آزمایشگاه جابجا می گردند و بعضی مواقع در یخچال های آزمایشگاه نگهداری می شوند، به عنوان یک منبع مهم آلودگی غذا و آشامیدنی ها تلقی می گردند. به هیچ وجه نباید مواد غذایی را در یخچال بخش های آزمایشگاه نگهداری نمود. باید یخچال های مخصوص مواد غذایی را در فضای آبدارخانه قرار داد. تنها با این روش می توان مطمئن شد که مواد غذایی با نمونه های آزمایشگاهی در یک یخچال نگهداری نمی شوند. استفاده از دستکش: باید همیشه دستکش در اندازه های متفاوت و از مواد مناسب و مرغوب، در تمام بخش های در دسترس باشد. دستکش هایی از جنس التکس، نیتریل و یا وینیل، محافظت کافی می نماید. دستکش هایی که از جنس التکس یا وینیل نازک شده باشد، محافظت کافی را در مقابل سوراخ شدن بوسیله وسایل تیز، ایجاد نمی نمایند. دستکش ها باید در اندازه های تا مچ، آرنج و شانه در دسترس باشند. نباید دستکش ها را هنگام انجام کار تعویض نمود بلکه باید بعد از اتمام کار این عمل را انجام داد )مگر اینکه آسیبی در آن ها ایجاد گردد(. کارکنان آزمایشگاه باید اقدامات حفاظتی الزم را جهت جلوگیری از آلودگی محیط و پوست در مورد دستکش های آلوده انجام دهند.   جهت اهداف مختلف باید از دستکش های متفاوتی استفاده نمود، شامل:  دستکش های الستیکی یا چرمی که در هنگام کارهای سنگین، سروکار داشتن با وسایل داغ و یا هنگام خالی کردن محفظه های محتوی مواد خطرناک استفاده می شود.  دستکش های خانگی که جهت تمیز نمودن، شستن وسایل شیشه ای و ضدعفونی کردن مورد استفاده قرار می گیرند.  دستکش های جراحی )التکس( که در مواقع کار با خون، مواد خطرناک و غیره استفاده می شود.  دستکش های پالستیکی یکبار مصرف که در مواقع اضطراری مورد استفاده قرار می گیرد )این گونه دستکش ها هیچگونه نقش حفاظتی را در مقابل میکروارگانیسم ها ایجاد نمی کنند(. دستکش ها نباید شسته شده و مجددا مورد استفاده قرار گیرند، زیرا از کیفیت و میزان نقش حفاظتی آن ها کاسته می شود. اگر دستکش ها جهت استفاده مجدد با مواد شوینده یا مواد ضدعفونی کننده شسته شوند، ممکن است مواد شوینده سبب افزایش نفوذ مایعات از طریق سوراخ های نامرئی شده و یا مواد ضد عفونی باعث خراب شدن دستکش ها گردد. حالل های آلی سریعا سبب آسیب دیدن دستکش های التکس گردیده و بعضی از حالل ها، دستکش های وینیلی را حل می نماید. می توان دستکش هایی مانند دستکش های خانگی را که استفاده عمومی داشته و ممکن است در تماس با خون بوده و یا جهت تمیز کردن و آلودگی زدایی بکار بروند، ضدعفونی و مجددا استفاده نمود اما اگر بریدگی، سوراخ یا بدرنگی در آن ها مشاهده گردید، باید دور انداخته شوند. دستکش ها را باید بعد از پوشیدن و قبل از کار از نظر نقایص مرئی بررسی نمود. گرچه بیشتر کارکنان آزمایشگاه از دستکش های التکس استفاده می کنند ولی حدود 6 تا 10 % افراد ممکن است به الکتس حساسیت داشته باشند که درماتیت های تماسی آلرژیک در نتیجه وجود مواد شیمیایی موجود در طی مراحل تولید التکس یا مواد دیگر دستکش ها دیده می شود. استفاده از دستکش های نخی و یا دستکش های بدون مواد شیمیایی معموال از بروز درماتیت های آلرژیک جلوگیری می کند. جهت جلوگیری از تماس با پروتئین های التکس بایداز دستکش های حاوی پروتئین کم، دستکش های بدون پودر و یا دستکش های ساخته شده از جنس نیتریل، پلی اتیلن و یا مواد دیگر استفاده نمود.  استفاده از دستکش در موارد زیر الزامی است : هنگام نمونه گیری، نقل و انتقال نمونه ها و انجام مراحل آزمایش و همچنین زمانی که دست ها با مواد آلوده، سطوح آلوده و یا وسایل آلوده در تماس هستند و نیز در موارد تماس با بافت، خون، سرم، پالسما، مایع آمنیوتیک، مایع نخاع، ترشحات واژن، مایع منی، مایع حاصل از شستشوی برنش، مایع سینوویال، جنب، پریتوان، پریکارد، شیر پستان و یا دیگر مایعات بدن که ممکن است با خون آلوده شوند، باید از دستکش نمود. 1 طبق توصیه CDC باید در موارد تماس با نواحی از بدن بیمار که بطور طبیعی استریل هستند، از دستکش استریل استفاده نمود. در مواقع تماس با مخاط و یا فعالیت های آزمایشگاهی ، استفاده از دستکش استریل ضرورتی ندارد. همچنین در فواصل تماس با بیمار جدید باید دستکش ها تعویض گردند. عدم قرار دادن درپوش سرسوزن روی آن: به هیچ وجه نباید بوسیله دست، سوزن های استفاده شده از سرنگ یکبار مصرف جدا گردد و یا در پوش سرسوزن روی آن قرار گیرد. در مواقعی که ناگزیر به انجام این کار شدید، باید درپوش را روی سطح قرار داده و با کمک دست این کار را انجام دهید. برداشت مایعات با پیپت: هرگز عمل برداشت مایعات با پیپت را بوسیله دهان انجام ندهید. در این مورد در رابطه با اهداف مختلف، وسایل متفاوتی جهت برداشت مایعات بوسیله پیپت وجود دارد. همچنین نباید قطرات انتهایی نمونه با فشار زیاد خارج شود زیرا ممکن است باعث ایجاد قطرات بسیار ریز یا آئروسل گردد. شستشوی دست: مهمترین اقدام پیشگیرانه و ایمنی، شستشوی مکرر دست می باشد که باید همیشه صابون ) ترجیحا صابون مایع( و مواد ضدعفونی کننده جهت تمیز نمودن پوست در دسترس کارکنان قرار گیرد.  1  Central for Disease Control & Prevention (USA)  ز ک م ی ر شک ومزپ وآوریعل ن ناوریو هش،ف وسعهژپو ت   د ی ااگشنهآزا م داسال 04 شستشو دست ها در موارد زیر الزامی است: فورا بعد از تماس اتفاقی پوست با خون، مایعات بدن و یا بافت ها باید دست ها یا دیگر نواحی پوست کامال ضد عفونی کننده جهت تمیز نمودن پوست در دسترس کارکنان قرار گیرند. شستشوی دست ها در موارد زیر الزامی است:  فورا بعد از تماس اتفاقی پوست با خون، مایعات بدن و یا بافت باید دست ها یا دیگر نواحی پوست کامال ضد عفونی و شسته شوند. اگر تماسی با موادآلوده از طریق پاره شدن دستکش ها بوجود آید، باید بالفاصله دستکش ها را بیرون آورده و دست ها را کامال شست.  قبل و بعد از تماس با بیماران و یا تماس با نمونه های آزمایشگاهی  بعد از اتمام کار و قبل از ترک آزمایشگاه  بعد از در آوردن دستکش ها و یا قبل از آنکه دستکش جدیدی پوشیده شود. باید قبل از خوردن، آشامیدن، سیگار کشیدن، آرایش کردن، تعویض لنزهای تماسی چشمی و قبل و بعد از توالت رفتن دست ها را شست. همچنین قبل از هرگونه فعالیتی که در آن دست با مخاط چشم ها یا خراش های پوستی در تماس کامل است، شستشو دست با آب جاری و صابون توصیه می گردد. به هر حال استفاده از هر ماده شوینده استانداردی قابل قبول می باشد. در مناطقی که دسترسی به آب امکان پذیر نیست، می توان از ژل های مایع دارای پایه الکل استفاده نمود . می توان دست ها را با دستمال کاغذی تمیز کرده و سپس آن ها را با کف های تمیز کننده شست. نباید از محصوالت صابونی که ممکن است سالمت پوست را به خطر بیندازد، استفاده نمود. استفاده از یک کرم دست مرطوب کننده، ممکن است التهاب پوست را که بوسیله شستشوی مکرر دست ایجاد شده، کاهش دهد. باید توجه نمود که بریدگی ها، زخم ها و جراحات پوستی ) اگزما( با پانسمان غیر قابل نفوذ به آب پوشانده شوند.  ز ک م ی ر شک ومزپ وآوریعل ن ناوریو هش،ف وسعهژپو ت   د ی ااگشنهآزا م داسال 05 شستشوی چشم: باید مخصوصا در بخش های که اسید، مواد سوزاننده، مواد خورنده و یا دیگر مواد شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرند، جایگاه و محل ثابتی را جهت شستشو چشم در نظر گرفت. عالوه بر واحدهای ثابتی که اقدامات درمانی فوری را فراهم می نمایند، ممکن است از سیستم شستشو چشم که قابل حمل نیز می باشد، استفاده نمود. عملکرد این وسایل را باید هر هفته بررسی نمود تا از کارکرد صحیح آن ها و پاشیدن آب مطمئن شویم. همچنین باید بطور مرتب محتویات این وسایل را از نظر خلوص شیمیایی و بیولوژی بررسی نمود. محافظت از چشم و صورت: باید در مواقع کار با مواد سوزاننده، مواد خطرناک شیمیایی و بیولوژی و یا هماهنگی که امان ترشح و یا پاشیدن خون و مایعات بدن وجود داشته و نیز هنگام تخلیه اتوکالو و ... از عینک های محافظتی ) حفاظ دار( یا ماسک های چشم و صورت استفاده نمود. استفاده از عینک های حفاظ دار مخصوصا هنگام کار با مواد شیمیایی خطرناک نسبت به عینک های حفاظتی که روی عینک های معمولی قرار می گیرد، ترجیح داده می شود. استفاده از ماسک ها و حفاظ هایی که از جنس پالستیک شفاف بوده ) مانند ماسک های جوشکاران( و تمام صورت و گردن را می پوشاند، توصیه می گردد. این ماسک ها جهت استفاده طوالنی مدت مانند اتوپسی نیز مناسب بوده و به راحتی آلودگی زدایی می گردند. لنزهای چشم مخصوصا لنزهای نوع نرم (soft (می توانند حالل های و بخار حاصل از مواد را به خود جذب نمایند. بنابراین استفاده از آن ها در این موارد خطرناک می باشد، لنزهای تماسی باعث تجمع مواد فوق در محل قرنیه شده و در عین حال مانع خروج اشک می گردند، در حالیکه اشک، مواد فوق را بوسیله شستشو از چشم خارج می نماید. باید به کارکنان سفرش نموده که در این گونه بخش ها، لنزهای تماسی را بکار نبرند مگر اینکه از عینک های حفاظ دار و یا ماسک های صورت استفاده کنند.  ز ک م ی ر شک ومزپ وآوریعل ن ناوریو هش،ف وسعهژپو ت   د ی ااگشنهآزا م داسال 06 لباس کارکنان: معموال مسئول آزمایشگاه پوشش مشخصی را برای کارکنان درنظر می گیرد. این لباس باید تمیز و مرتب بوده و از کیفیت مناسبی برخوردار باشد. این لباس ها که جهت محافظت از آلودگی و کثیف شدن دیگر لباس ها پوشیده می شود، شامل گان ها، کت های آزمایشگاهی، پیش بند، شنل و یا لباس های مشابه می باشد. هنگام کار در آزامایشگاه همه کارکنان باید باید حداقل از یک روپوش آستین بلند که جلوی آن کامال بسته شود و یا یک کت آزمایشگاهی بلند با آستین های بلند که سر آستین آن کامال بسته باشد، استفاده نماید. در مواقعی که موادبسیار خطرناک و آلوده مورد استفاده قرار می گیرند، می توان از پیش بندهای پالستیکی یکبار مصرف یا روپوش یکبار مصرف غیر قابل نفوذ به مایعات نیز استفاده نمود که حفاظت کافی را در مقابل ترشح خون و مواد شیمیایی ایجاد کند. در مواقع استفاده از این پیش بند ها، می توان از محافظ های آستین دار جهت حفاظت بازو استفاده نمود. هنگام ترک محل های فنی و مخصوصا حضور در محل های عمومی )آبدارخانه( باید روپوش را از تن خارج نمود. باید در فواصل زمانی مناسب روپوش ها را تعویض نمود تا از آن ها مطمئن بشویم. اگر این لباس ها با مواد خطرناک آلوده شوند، باید بالفاصله تعویض گردند. کت های آزمایشگاهی آلوده، گان ها و ..... را باید در کیسه های مشخص و مناسب که غیر قابل نفوذ باشند، قراداد و سپس در حرارت مناسب و مدت زمان کافی شست تا عدم آلودگی آن ها مطمئن شویم. باید پوشش های یکبار مصرف بعد از استفاده بالفاصله تعویض گردند. نباید این گونه لباس ها جهت شستشو از آزمایشگاه خارج نمود ) عدم انتقال به منزل و یا خشک شویی(. باید لباس های بیرونی در قفسه های شخصی مخصوص در بیرون از نواحی آزمایشگاه قرار داده شوند. باید توجه نمود که استفاده از روپوش آزمایشگاهی جهت نمونه گیری و خون گیری الزامی است. در مواردی که کارکنان وظایفی را در خارج آزمایشگاه بعهده دارند ) مواقعی که با بیماران سروکار دارند( ممکن است بر حسب مورد، نیاز به پوشیدن کت، روپوش آزمایشگاهی و غیره داشته باشند. 

برنامه بهداشت و واکسیناسیون کارکنان: باید برنامه واکسیناسیون، به خصوص در مورد بیماری هپاتیت B ،تست پوستس در مورد مایکوباکتریوم توبر کلوزیس ) جهت کارکنانی که با این ارگانیسم کار می کنند( و معاینات و آزمایش های دوره ای جهت کارکنان در نظر گرفته شود. همچنین خانم های حامله و افراد مبتال به نقص سیستم ایمنی نباید در بخش های خطرناک کار کنند ) به دستورالعمل واکسیناسیون و بهداشت مراجعه شود(. کفش ها: کفش ها اید راحت و دارای کف پالستیکی و تمام پا را بپوشاند. هرگاه که احتمال ریختن مواد وجود دارد، باید روکش های یکبار مصرفی که در مقابل نفوذ مایعات مقاوم می باشند، پوشیده شود. نباید از کفش های پارچه ای استفاده نمود زیرا مواد شیمیایی یا مایعات عفونی و آلوده را به خود جذب می نماید. استفاده از کفش هایی از جنس غیر قابل نفوذ به مایعات مانند چرم و یا موادمصنوعی، توصیه می گردد.. مو: باید مو ها در پشت سر جمع شده و روی شانه ها رها نشده باشند. این عمل جهت جلوگیری از تماس آن ها با مواد و سطوح آلوده و نیز پیشگیری از پراکنده کردن ارگانیسم در داخل محیط های کاری می باشد. همچنین باید دقت نمود که موها با وسایل در حال حرکت مانند سانتریفوژ یا میکروتوم تماس نداشته باشد ، باید در این مواد از پوشش های یکبار مصرف جهت پوشاندن موها استفاده نمود. استفاده از جواهرات و زینت آالت: نباید از جواهرات و زینت آالت به جزء ازدواج ) در مواردی که مغایر با اصول ایمنی و بهداشت نباشد( استفاده نمود. چون ممکن است به وسایل گیر کرده و یا داخل مواد آلوده آویزان شوند. آرایش کردن نیز در محیط آزمایشگاه ممنوع می باشد.   ریش: تمام اقدامات محافظتی ذکر شده در مورد مو، باید در مورد ریش آقایان در نظر گرفته شود. داشتن ریش بلند خطرناک است زیرا ممکن است در داخل وسایل در حال حرکت گیر کند. در ضمن می توان به عنوان یک منبع آلودگی باشد. در این موارد باید از پوشش های یکبار مصرف جهت پوشاندن ریش استفاده نمود. همچنین ریش بلند می توان بعنوان یک مشکل مهم در استفاده از دستگاه های کمک تنفسی مطرح شود. وسایل تیز و برنده: باید در مواقع کار با وسایل تیز و برنده شامل سوزن ها، اسکالپل، شیشه های شکسته نهایت دقت و احتیاط بکار بست. باید در صورت امکان تمام وسایل تیز را با استفاده از روش های مکانیکی ) مانند فور سپس هایی که تیغه اسکالپل را برداشته و یا وسایلی که سوزن و اکوتیز را بر می دارد( جابجا نمود. نباید سوزن های استفاده شده، قیچی و بریده، خم و شکسته شوند. باید فورا وسایل تیز را در محفظه های مقاوم مخصوص ترجیحا ظروف ایمنی (Box Safety (قرار داد و آن محفظه ها نیز بقبل از اینکه بطور کامل پر شوند، مطابق بر اصول صحیح دفع نمود )به دستورالعمل دفع صحیح مواد آلوده مراجعه شود(. وسایل و دستگاه های کمک تنفسی: باید وسایل کمک آموزشی مناسب در دسترس کارکنان باشد تا آن ها را در مقابل تنفس مواد آلوده، گرد و غبار مضر، میکروارکانیسم ها، گاز ها و بخارات مضر حفاظت نمود، مخصوصا در مواردی که کنترل فنی مناسبی برای جلوگیری از ورود این مواد خطرناک انجام نشده و یا اقدامات کافی نبوده و یا اینکه نمی توان وجود این مواد خطرناک را بوسیله حواس درک نمود. در موارد ضروری وسایل مختلفی مانند ماسک های گرد و غبار ، ماسک های گاز و .... و نیز وسایل پیشرفته ای مانند وسایل کمک تنفسی با ذخیره هوای زیاد، ممکن است مورد استفاده قرار گیرد.  ز ک م ی ر شک ومزپ وآوریعل ن ناوریو هش،ف وسعهژپو ت   د ی ااگشنهآزا م داسال 09 افرادی می توانند از این وسایل استفاده کنند که از نظر وضعیت جسمانی قادر به تنفس بوسیله وسایل مزبور بوده و در این زمینه آموزش های الزم را دیده باشند. در مواردی که ماهیت ماده خطرناک از نظر تنفسی مشخص نبوده و یا مقدار اکسیژن کمتر از 5..1 % باشد و یا نتوان وجود این مواد خطرناک را بوسیله حواس درک نمود، باید از وسایل تنفسی مجهز به کپسول اکسیژن با فشار مثبت استفاده شود که در این گونه وسایل ارتباط تنفسی با فضای بیرون قطع می شود. باید وسایل تنفسی مانند کیسه های مخصوص احیاء و نیز کیسه های پالستیکی یکبار مصرف مخصوص تنفس دهان به دهان در مناطقی که ممکن است نیاز به احیاء، نگهداری و دردسترس قرار گیرد. در موارد کاربرد روش های حفاظتی تنفسی، باید