امواج الکترومغناطيسي که از دکل هاي برق فشار قوي با ولتاژ ۱۰۰۰ ولت يا بالاتر صادر مي شود مي تواند بر سلامت ساکنين اطراف دکل که تا شعاع ۲۰ يا ۵۰ متر زندگي مي کنند تاثيرگذار باشد و براي آنان مشکلات خوني، مغزي و حتي معلوليت به وجود آورد.

به نوشته خراسان، نتايج تحقيقات نشان مي دهد که تاثير اين امواج بر کودکان و نوجوانان بيش از ساير گروه هاي سني است.از اين رو کارشناسان محيط زيست و حوزه سلامت زيستن در مجاورت و حريم خطوط برق فشار قوي را تاييد نمي کنند.

انرژي هاي غيرقابل لمس

صفايي کارشناس بهداشت حرفه اي نيز دراين باره مي گويد: انرژي حاصل از برق هاي فشار قوي قابل مشاهده و لمس نيست، اما در عين حال بسته به شدت ميدان هاي الکترومغناطيسي که ايجاد مي شود همچنين بنابر مدت زمان پرتوگيري و فاصله انسان از اين منابع انرژي، تاثير بر سلامت انسان دارد که گاهي هم بسيار مخرب است.

مهندس گوراني مسئول بهداشت پرتوهاي وزارت بهداشت در مورد آثار مخرب اين انرژي بر سلامت انسان مي گويد:  همه وسايل برقي چه با ولتاژ پايين و ولتاژ بالا، دو ميدان الکتريکي و مغناطيسي ايجاد مي کنند و هرکدام از اين ميدان ها، حاوي انرژي است که بر بدن هر موجود زنده اي از جمله انسان که در معرض اين ميدان ها قرار مي گيرد تاثير مي گذارد.

گوراني همچنين مي افزايد: زماني که وسيله اي مانند لباس شويي به برق متصل است عليرغم اين که خاموش است داراي ميدان الکتريکي مي باشد و از نظر بهداشتي اين ميدان الکتريکي نکته قابل توجهي است اما براي ايجاد ميدان مغناطيسي حتماً وسيله بايد روشن باشد، بنابراين حتي اگر وسيله به برق اما خاموش هم باشد، بسته به ميداني که ايجاد مي کند، حاوي انرژي است و مي تواند فرد را تحت تاثير قرار دهد.

تاثير بر سلامت

بسياري از کارشناسان حوزه سلامت و محيط زيست امواج ساطع از ميدان هاي الکترومغناطيسي را تهديدي بر سلامت انسان مي دانند اما چگونه اين امواج مي تواند سلامت افراد را تحت تاثير خود قرار دهد؟

دکتر اصيليان عضو هيئت علمي دانشگاه تربيت مدرس و کارشناس محيط زيست در حوزه انرژي نيز در اين باره مي گويد: هرچه ولتاژ خطوط فشار قوي بالاتر باشد قطعاً مي تواند ميدان هاي مغناطيسي قوي تري را ايجاد کند که آثار سوء اين ميادين بر انسان ثابت شده است و حتي مي تواند تاثير بر محيط زيست هم داشته باشد.

معاون پيشين محيط انساني سازمان محيط زيست کشور يادآور مي شود: بر اساس گزارش هاي واصله و تحقيقات انجام شده، فراواني امواج الکترومغناطيسي که در پي نصب دکل هاي فشار قوي در مناطق مسکوني منتشر مي شود، باعث بروز مشکلات خوني، مغزي و حتي معلوليت براي ساکناني که در حاشيه ميدان مغناطيسي تاثيرگذار اين امواج زندگي مي کنند، شده است.

اين کارشناس محيط زيست متذکر مي شود: آثار زيان بار اين امواج بسته به نوع و شدت ميدان آن ها متفاوت است، اما در مجموع عوارضي از جمله اختلالات خوني و مغزي ناشي از اين امواج در افرادي که به طور مداوم در معرض آن هستند به اثبات رسيده است.

دکتر اصيليان با بيان اين که آثار اين امواج کودکان و نوجوانان را بيش از هر گروه سني ديگري تهديد مي کند به ما مي گويد: با توجه به اين که گلبول هاي سفيد و قرمز خون در سنين کودکي و نوجواني در حال رشد هستند، هرگونه موتاسيون و جهش خوني مي تواند به بروز اختلالات خوني وحتي انواع سرطان منجرشود.

صفايي کارشناس بهداشت حرفه اي نيز به برخي تحقيقات علمي که در دنيا در اين باره انجام شده، اشاره مي کند و مي گويد: برخي دانشمندان وجود رابطه بين انواعي از ميدان هاي الکترو مغناطيسي و سرطان خون در کودکان را تاييد و اعلام کرده اند کابل ها و دکل هاي برق فشار قوي مي توانند سبب بروز سرطان خون به ويژه در کودکان شوند.

دکتر محمدي سرطان شناس نيز علاوه بر اين که نظر کارشناسان محيط زيست را در اين باره تاييد مي کند، مي گويد: تاثير دکل هاي فشار قوي برق بر سلامت انسان به اثبات رسيده است و تحقيقاتي هم در رابطه با ميدان هاي مغناطيسي و سرطان خون انجام شده است.

وي مي افزايد: در اين زمينه چند سال پيش مطالعات فراگير در انگليس و برخي کشورها بر روي خطر ابتلاي کودکان به سرطان به خصوص سرطان خون انجام شد، اين مطالعات نشان داد که قرار گرفتن محل زندگي کودکان در نزديکي خطوط فشار قوي خطر ابتلا به سرطان خون را در آن ها ۲ برابر مي کند.

وي در ادامه مي گويد: در اين پژوهش، افراد جامعه نمونه در محدوده يک کيلومتري خطوط برق ۲۷۵ و ۴۰۰ کيلو ولتي زندگي مي کردند. بر اساس اين تحقيقات کودکاني که در محدوده ۲۰۰ متري خطوط برق زندگي مي کنند، امکان ابتلا به سرطان خون در آن ها ۶۹ درصد بيشتر از کودکاني است که در فاصله بيش از ۶۰۰ متري خطوط برق زندگي مي کنند.

اما دکتر مصطفي رجبي معاون برنامه ريزي شرکت برق منطقه خراسان رضوي نيز عوارض دکل هاي فشار قوي را بر سلامت انسان رد مي کند و مي گويد: درباره عوارض دکل ها هنوز هيچ بحث علمي و پزشکي متقني که اين خطوط تاثير بر بهداشت و سلامت افراد داشته باشد، اعلام نشده است و همه تحقيقات و پژوهش ها در اين زمينه فقط برحسب احتمال بوده است.

وي مي افزايد: ضمن اين که هر دکل فشار قوي داراي حريم است و ما آن را رعايت مي کنيم، چون يک نهاد خدمات رسان هستيم و سلامت مردم براي ما مهم است. اما مهندس علي گوراني مسئول بهداشت پرتوهاي وزارت بهداشت نيز درباره بيماري هاي ناشي از مواجهه با برق هاي فشار قوي از جمله ارتباط سرطان خون با دکل هاي برق فشار قوي چنين مي گويد: چنين سوالي نيز مثل آن است که بگوييم آتش چه بيماري هايي ايجاد مي کند؟ بدون ترديد در جواب مي گوييم بسته به شدت آتش، مدت ماندگاري و فاصله فرد از آتش دارد، عوارض آن از گرم شدن بدن شروع مي شود تا هر عارضه اي که ممکن است فکر کنيم ادامه داشته باشد. اين مقام مسئول نيز متذکر مي شود: در مورد عوارض امواج نيز همين طور است و بستگي به مدت زماني دارد که فرد در معرض شدت اين انرژي قرار مي گيرد.

وي مي گويد: به همين دليل در اين زمينه استانداردهاي ملي تعريف شده و نبايد در ميدان هايي قرار بگيريم که مقادير آن از استانداردهاي تعريف شده بيشتر باشد.

رعايت حريم

رعايت حريم خطوط فشار قوي يکي از مهم ترين عواملي است که مي تواند خطرات تاثيرگذار را کاهش دهد، در قانون اين حريم چگونه تعريف شده و چقدر رعايت مي شود؟

مهندس علي گوراني مسئول بهداشت پرتوهاي وزارت بهداشت با تاکيد بر رعايت حريم اين خطوط به ما مي گويد: مردم بايد نسبت به حريم ها آگاه باشند ودر ساخت مسکن اين حريم را رعايت کنند.

وي مي افزايد: بايد حريم اين خطوط از سوي دستگاه هاي مسئول مشخص و براي آگاهي مردم روي پست ها نشان داده شود.

مهندس گوراني خطوط فشار قوي را چنين تعريف مي کند: هر خط، پست و تاسيساتي که ولتاژ ۱۰۰۰ ولت و بالاتر داشته باشد به اصطلاح فشار قوي ناميده مي شود.

اين کارشناس وزارت بهداشت دو نوع حريم را در اين خصوص بيان مي کند و مي گويد: قانون براي خطوط فشار قوي دو حريم تعريف کرده است:«حريم درجه يک» و «حريم درجه۲» حريم هاي درجه يک و درجه ۲ از جداول مختلف برخوردارند. اما حداقل و کمترين حريم از منابع انرژي ۳متر است و بي ترديد هر چه ولتاژها افزايش يابد، حريم ها نيز افزايش مي يابد.

مهندس گوراني متذکر مي شود: بسته به ولتاژ مربوطه، وزارت نيرو بر حسب قانون نبايد اجازه دهد کسي به اين حريم ها وارد شود و يا ساخت و سازي در آن محدوده انجام شود. وي در پاسخ به اين سوال که متولي اين نظارت کيست؟ مي گويد: صاحب وسيله يعني خطوط فشار قوي و حريم مربوط به آن وزارت نيرو است و بايد در مقابل آن پاسخ گو باشد و اين که بگويند مردم خود وارد اين حريم شده اند، منطقي نيست و وزارت نيرو بايد حريم ها را رعايت کند.

دکتر اصيليان عضو هيئت علمي دانشگاه تربيت مدرس و کارشناس محيط زيست در حوزه انرژي نيز تعريف حريم را بسيار با اهميت مي داند و به ما مي گويد: تعريف حريم بسيار مهم است و قانون آن را ۵۰متر لحاظ کرده است در حالي که هم اکنون اين ميزان هم رعايت نمي شود. وي مي افزايد: توسعه شهرها و افزايش جمعيت باعث شده است که در برخي استان ها نظير کرمانشاه مناطق مسکوني در نزديکي اين دکل ها بنا شود و حتي عبور چنين خطوطي را از روي زمين هاي کشاورزي شاهد هستيم در حالي که وزارت نيرو مسئول و متولي اين امر است اما نظارت هاي ضعيف و به تعبيري نبود نظارت کافي در اجراي درست قوانين اين بي ملاحظگي را دامن زده است.

براي رسيدن به يک جواب کارشناسي با شرکت توانير کشور تماس هاي مکرري داشتيم با آن که پي گير موضوع بوديم متاسفانه اين شرکت تا هنگام درج گزارش هيچ گونه پاسخي به ما نداد. اما دکتر مصطفي رجبي معاون برنامه ريزي شرکت برق منطقه خراسان رضوي نيز در اين باره به ما مي گويد: خطوط فشار قوي داراي دو حريم و با دو فاصله مشخص است. حريم يک که ۲۰ متر براي آن لحاظ شده و حريم دو که حدود آن در قانون ۵۰ متر پيش بيني شده است. وي مي افزايد: براساس قانون در هر ساخت و سازي که در محدوده دکل ها انجام شود بايد حريم خطوط فشار قوي را رعايت کنند. در حريم درجه يک هر گونه عمليات ساختماني، احداث تاسيسات مسکوني، دامداري يا انبارداري و در حريم درجه دو احداث تاسيسات ساختماني اعم از مسکوني، صنعتي، مخازن سوخت و آب تا هر ارتفاع ممنوع است.

اين کارشناس وزارت نيرو اظهار مي دارد:فقط زراعت کاري فصلي و سطحي و حفر چاه، قنات و شبکه آبياري با رعايت فاصله ۳متر از پي پايه ها بلامانع بوده است، لذا در صورتي که مردم به حريم قانوني خطوط انتقال توجه داشته باشند و آن را رعايت کنند، هيچ گونه مشکلي پيش نخواهد آمد و نبايد نگران بروز عوارض و تهديد سلامت خود باشند.

رعايت استانداردها

رعايت استانداردهاي ضروري از مباحثي است که مي تواند کاهش لطمات و صدمات را در پي داشته باشد، آيا استانداردي هم در اين زمينه وجود دارد؟ دکتر اصيليان عضو هيئت علمي دانشگاه تربيت مدرس نيز در اين باره معتقد است: با توجه به گسترش شهرها و افزايش جمعيت بايد در قانون فعلي بازنگري شود و محدوده حريم ها طولاني تر شود و قبل از اين بازنگري بهتر است که تحقيقات در اين زمينه انجام و ميدان ها در فواصل مختلف اندازه گيري شود و سپس حريم جديد براساس استاندارد تعريف شود. از وي سوال مي کنيم استاندارد جهاني چه تعريفي براي آن دارد؟ دکتر اصيليان در پاسخ مي گويد: استاندارد در اين باره براي هر منطقه متفاوت است و يک استاندارد ملي وجود دارد و اين استاندارد هم با توجه به ولتاژ تعريف مي شود.

مهندس علي گوراني مسئول بهداشت پرتوهاي وزارت بهداشت نيز رعايت استانداردهاي ملي و بين المللي را در اين بحث بسيار بااهميت مي داند و مي گويد: مجريان اين موضوع وزارت خانه هايي نظير وزارت نيرو هستند، اين ارگان ها نبايد کاري کنند که مردم ناخواسته در ميدان هايي قرار گيرند که مقادير انرژي آن ها از استانداردهاي ملي بيشتر است.

وي مي افزايد: زيرا انرژي ها قابل حس و لمس توسط انسان نيستند و حتما بايد توسط آشکارساز سنجيده شوند لذا براين اساس لازم است که در اين زمينه استانداردها رعايت شده و سيستم هاي سنجش و آشکارساز در کشور معمول تر و استفاده گسترده تري داشته باشند. از اين رو سازمان هاي متولي بايد به رعايت استانداردها و شرح وظايفشان مقيدتر باشند. اين مقام مسئول در ادامه به برخي تخلفاتي که در رعايت حريم هاي خطوط فشار قوي صورت مي گيرد، اشاره مي کند و مي گويد: برخي تخلفات در ورود به اين حريم ها صورت مي گيرد به ويژه در شهرهاي بزرگي مانند تهران به علت بالا بودن قيمت زمين، ممکن است حريم ها رعايت نشود. اما در مجموع مردم بايد از حقوق شهروندي خود در مواجهه با برق هاي فشار قوي آگاهي داشته باشند. اما دکتر مصطفي رجبي معاون برنامه ريزي برق منطقه خراسان رضوي هيچ ضرورتي براي تغيير در اين قانون نمي بيند و مي گويد: استانداردهاي مربوطه لحاظ مي شود و در اکثر موارد اين استانداردها محافظه کارانه تر است و بيشتر از محدوده حريم ديده مي شود تا اثر منفي بر مردم کمتر شود. او به بحث ساخت و سازها در حريم اشاره مي کند و مي گويد: در برخي مناطق اين خطوط احداث مي شود اما بعد از احداث آن خطوط ساخت و سازي انجام مي شود که در واقع تجاوز به حريم محسوب مي شود از اين رو ما به لحاظ حقوقي پي گير هستيم و حتي بر اساس مجوزهاي قضايي آن بنا را تخريب و با سازنده آن برخورد قانوني مي کنيم.

اين مقام مسئول اظهار مي دارد: چون احتمال تاثير اين خطوط بر سلامت افراد زياد است و در برخي موارد نمي توانيم حريم را رعايت کنيم از اين رو خطوط به شکل زيرزميني و کابلي احداث مي شود زيرا کابل هيچ تاثيري بر سلامت افراد ندارد و هدف ما اين است که افراد در معرض امواج الکترومغناطيسي قرار نگيرند. دکتر رجبي متذکر مي شود: اگر حريم رعايت شود، هيچ نيازي نيست که تغييري در قانون ايجاد شود و ما به افراد توصيه مي کنيم که اصلا در نزديکي حريم ودر داخل حريم اين خطوط، ساخت و ساز و زندگي نکنند. اما از صفايي کارشناس بهداشت حرفه اي سوال مي کنيم با آن که مسئولان مدعي هستند که ما استاندارد ملي را رعايت مي کنيم، مناطق مسکوني هم در کشور وجود دارد که در مجاورت اين دکل ها قرار گرفته باشد؟ او به صراحت مي گويد: در اغلب شهرهاي کشور اين دکل ها در درون شهر هستند اگر گذري به شهر تهران داشته باشيد در مجاورت شهرک مخابرات سعادت آباد و شهرک پاسارگاد چنين دکل هاي فشار قوي را خواهيد ديد. وي مي افزايد: همچنين در بخشي از منطقه محمدآباد کرج سلسله اي از اين دکل ها از روي ساختمان هاي مسکوني عبور کرده و دور تا دور آن ساختمان هاي ۲تا۳ طبقه ساخته شده است. اين کارشناس بهداشت به کابل هاي برق فشار قوي که در حد فاصل تربت حيدريه تا قائن وجود دارد اشاره مي کند و مي گويد: قطعا در اين مسير روستا و مناطق مسکوني وجود دارد.

صفايي نيز شهرک طرق و انتهاي نودره که در مشهد واقع شده است را عاري از اين دکل هاي برق نمي داند و مي گويد: تعدادي از شهروندان در مجاورت اين خطوط در اين مناطق زندگي مي کنند. اين کارشناس بهداشت متذکر مي شود: اما از سال گذشته در بخشي از مناطق مسکوني تهران نظير شهرک گلستان، هوانيروز و ياس که داراي دکل هاي برق فشار قوي با ولتاژ ۶۳ کيلوولت هستند و در واقع در محدوده آزادراه آزادگان واقع شدند دستور جمع آوري اين خطوط داده شده و بنا است خطوط جديد به شکل زيرزميني جايگزين شود. به هر حال هيچ مقام مسئول و کارشناسي تاثير سوء دکل هاي برق فشار قوي را بر سلامت انسان به طور قطعي رد نکرده از طرفي هم رشد جمعيت موجب مي شود که برخي از شرايط اقتصادي و اجتماعي افراد سوءاستفاده کنند و مناطق مسکوني را در نزديکي چنين دکل هايي احداث کنند، پس بايد متوليان و مسئولان اين امر نظارت هاي خود را جدي  و قوي تر کنند و اجازه ندهند که سوءاستفاده ها باعث شود آمار مبتلايان بيماري هاي ناشي از چنين امواجي روز به روز افزايش يابد.