علائم ایمنی ANSI خطر برق 400 ولت

بررسی ایمنی در سیستمهای برق فشار ضعیف

چکیده

حادثه، رویداد پیش بینی نشده و ناخوشایندی است که فعالیت‌های کاری را دچار وقفه کرده و ممکن است با جراحت یا خسارت مالی نیز همراه باشد. با توجه به آمار نسبتا بالایی که توسط سازمان کار و آموزش فنی و حرفه‌ای در زمینه حوادث مربوط به برق گرفتگی گزارش شده است بیشتر موارد، در سیستم‌ها، تجهیزات و وسایل مربوط به برق فشار ضعیف روی داده است، لذا لزوم رعایت دقیق نکات ایمنی در مقابل برق گرفتگی و آموزش افراد و بهره‌گیری از شیوه‌های جدید ایمنی در جهت ارتقاي سطح ایمنی تاکید می‌گردد.

1- مقدمه

حادثه رویداد پیش‌بینی نشده و ناخوشایندی است که فعالیت‌های کاری را دچار وقفه کرده و ممکن است با جراحت یا خسارت مالی نیز همراه باشد. قرار گرفتن دو نقطه از بدن در مسير جريان برق موجب عبور جريان از بدن ‌شده و با توجه به شدت و مدت عبور جريان، برق گرفتگي بوجود ميآيد و ممكن است عواقب مختلفي، نظير مرگ ناشي از ايست قلبي، سوختگي داخلي و سوختگي خارجي بدنبال داشته باشد. تکنیک‌های ایمنی نشان می‌دهند که ما می‌توانیم حوادث را کنترل نموده و از وقوع آنها پیشگیری کنیم. پیشگیری موفق حادثه حداقل نیاز به چهار اقدام اساسی یعنی مطالعه و بررسی همه جانبه محیط کار، تجزیه و تحلیل حوادث به وقوع پیوسته، تشکیلات کنترل و نظارت و اقدامات آموزشی دارد. در این تحقیق عوامل موثر در برق گرفتگی در سیستم‌های برق فشار ضعیف و راه‌های ایمنی در مقابل آن بررسی شده است.

2- عوامل موثر در شدت خطر ناشی از برق گرفتگی در سیستم‌های برق فشار ضعیف

1-2 شدت جریان (میزان جریان عبوری)

 شدت جریان در برق گرفتگی عامل اصلی و مخاطره آمیز می‌باشد. جریان برق با شدت 2 میلی‌آمپر فقط لرزش خفیفی در بدن ایجاد می‌کند و جریان‌های بالاتر از 9 میلی‌آمپر سبب بروز شوک در سطح بدن شده و در جریان‌های بالاتر از 30 میلی‌آمپر خطر مرگ انسان را تهدید می‌کند، بطور کلی مقدار جریانی که از بدن عبور می‌کند، بستگی به عواملی از قبیل پتانسیل برق، شرایط عایق بودن مکان، مقاومت پوست (و پوشش بیرونی شخص)، محل تماس بدن با جسم هادی و فشار و میزان سطح تماس بدن با جسم هادی دارد. پاسخ‌های فیزیولوژیکی بدن به مقدار جریان نیز بسته به  آستانه دریافت و حد رهایی، به صورت فلج تنفسی و تشنج قلبی می‌باشند.

2-2 مسیر عبور جریان در بدن

وقتی جریان برق وارد بدن می‌شود، مسیر خود را از راهی که کمترین مقاومت را دارد، انتخاب می‌کند و از نقطه‌ای نزدیک اتصال به زمین خارج می‌شود. این ورود و خروج سبب از بین رفتن بافت‌ها و ضایعات شدید مانند از بین رفتن عضو و حتی مرگ می‌شود. جدول 1 میزان و احتمال خطر مرگ برای مسیرهای عبور برق در بدن را نمایش می‌دهد.

جدول 1- میزان و احتمال خطر مرگ برای مسیرهای عبور برق در بدن

3-2 نوع جریان

 جریان برق متناوب خطرناک‌تر از جریان برق مستقیم است البته در ولتاژهای بالا، جریان‌های مستقیم اثر تخریبی بیشتری دارند.

4-2 زمان عبور جریان

 این عامل بستگی به خصوصیات جسمانی شخص، مشخصات برق و نوع تماس دارد. شکل 1 نمایش زمان عبور جریان در بدن را  برای یک جریان AC (15 تا 100 هرتز) بصورت تابعی از شدت جریان نمایش می‌دهد.

شکل 1: زمان عبور جریان در بدن بصورت تابعی از شدت جریان AC(15 تا 100 هرتز)

5-2 امپدانس بدن

با توجه به عناصر مختلف تشکیل دهنده بافت‌های بدن، مقاومت بافت‌های بدن شامل  استخوان، چربی، تاندون، پوست، عضله، عصب وعروق خونی است. استخوان‌ها بالاترین مقاومت و مایعات داخل رگ‌ها کمترین مقاومت را دارند. پوست بدن نیز مقاومت‌های مختلفی بسته به ضخامت و جثه فرد دارد. (مقاومت بدن را بین 500 تا 1000 اهم در نظر می‌گیرند) مطابق شکل 2 در ولتاژ ثابت، عامل محدود کننده جریان، امپدانس بدن، امپدانس مسیر و امپدانس منبع ولتاژ است. (امپدانس منبع معمولا ناچیز و قابل صرفنظر است). امپدانس مسیر بستگی به شرایط مدار برق گرفتگی، خشکی و رطوبت محل اتصالی، مقاومت زمین و نحوه تماس با جسم برقدار دارد.

 همواره مقاومت کلی بدن برابر با مجموع مقاومت پوست و مقاومت داخلی بدن می‌باشد. عوامل موثر دیگر در تعیین مقدار مقاومت بدن، سطح تماس پوست، خشکی و رطوبت پوست، ضخامت و سلامت پوست، چاقی و یا عضلانی بودن، حجم بدن و مسیر عبور جریان می‌باشد. در ولتاژ فشار ضعیف با فرکانس برق شهر، پوست بیشترین مقاومت را در تماس بدن با برق دارد، اما در ولتاژ فشار قوی و ولتاژهای با فرکانس زیاد، مقاومت نقطه تماس قابل چشمپوشي است، زیرا در فشار قوی، ولتاژ فورا پوست را شکافته و می‌سوزاند و آنچه گذر جریان را محدود می‌سازد تنها مقاومت داخلی بدن خواهد بود. مقاومت پوست بیشترین اثر حفاظتی را دارد. (پوست خشک دارای مقاومتی بین 7000 تا 10000 اهم بر هر سانتیمتر مربع است. در حالت مرطوب این مقاومت تا یک در صد هم می‌تواند کاهش پیدا کند، نتیجه آنکه در محل‌های مرطوب اقدامات ایمنی شدیدتری لازم است.)

6-2 ولتاژ

 جریان (آمپر) انسان را می‌کشد ولی ولتاژ جسم را می‌سوزاند. اختلاف پتانسیل بین دو نقطه منشاء عبور جریان می‌باشد.

7-2 فرکانس ولتاژ

 در فرکانس‌های زیاد (بیش از 1000 هرتز) بدلیل اثر خازنی، جریان عمدتا توسط مقاومت داخلی بدن محدود می‌شود.

3- انواع برق گرفتگی در سیستم‌های فشار ضعیف

برق گرفتگی در سیستم‌های فشار ضعیف شامل موارد زیر می‌باشد:

1- تماس دو نقطه از بدن با دو فاز و یا فاز و نول: احتمال وقوع این حالت خیلی کم است.

2- تماس بدن با یک سیم برقدار و زمین: احتمال وقوع این حالت کم است.

3- تماس با جسم فلزی در معرض تماس برقدار شده: بیشترین احتمال وقوع برای این حالت است.

4- روش‌های حفاطت در مقابل برق گرفتگی

1-4  حفاظت در برابر تماس مستقیم و تماس غیر مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم موارد زیر می‌باشند:

 1- حفاظت بوسیله ولتاژ کار کم (منازل، شهر بازی، نواحی مرطوب)

2- حفاظت بوسیله ولتاژ کم حفاطتی – ایزوله (شرایط کاری کاملا مرطوب مانند کار در دیگ‌های بخار، چراغ‌های سیار در محل‌های مرطوب)

2-4  حفاظت فقط در برابر تماس مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس مستقیم موارد زیر می‌باشند:

1- حفاظت توسط بازدارنده‌ها و موانع نظیر حصار، نرده

2- حفاظت توسط ایجاد فاصله دور از دسترس قرار دادن (خطوط انتقال برق)

3- عایق نمودن بخش‌های برقدار مقاومت عایقی بیش از یک مگا اهم(سیم برق)

4- حفاظت بوسیله پوشش فلزی یا عایق (باس داکت، تابلوهای برق)

5- حفاظت اضافی بوسیله کلیدهای خودکار ایمنی (جریان نشتی کمتر از 30 میلی آمپر)

3-4  حفاظت فقط در برابر تماس غیر مستقیم

روش‌های حفاظت در برابر تماس غیر مستقیم عبارتند از:

1- فرش عایق (کارگاه‌های کوچک)

2- زمین کردن در شبکه‌های IT-TT-TN

3- هم پتانسیل سازی

4- جداسازی حفاظتی (ایزوله کردن ولتاژهای فازها)

5- عایق‌سازی حفاظتی (عایق سازی کامل، پوشش عایقی، استره عایقی)

5- هدف از زمین کردن در مسایل حفاظتی (برق گرفتگی)

زمین کردن در مسايل ایمنی برق یکی از مهمترین و پرکاربردترین عوامل است، بطور کلی زمین کردن با اهداف زير انجام مي‌شود:

1- کاهش ولتاژ تماس در زمان وقوع اتصال کوتاه با ایجاد مسیر با امپدانس کم

2- کمک به عملکرد تجهیزات محافظتی نظیر فیوزها، کلیدهای اتوماتیک، رله‌ها و کلیدهای RCD

3- هم پتانسیل سازی

4- مسیر عبور جریان صاعقه

1-5 آرایش‌های مختلف زمین کردن در شبکه تاسیسات

 این آرایش‌ها بترتیب TT,IT,TN,TN-S,TN-C هستند، که اولین حرف خنثی وصل شونده و دومین حرف سیم هادی محافظ وصل شونده است. تعریف این حروف T یعنی زمین، (زمین کردن) وN یعنی هادی خنثی و I یعنی مقاومت سیم امپدانس (به زمین) و S یعنی مجزا کردن (وصل شده به سیم خنثی در ورودی مصرف کننده) و C یعنی مختلط (وصل شده به سیم خنثی در وسایل)

6- تمرین‌های کاری برای ایمنی برق

تمرین‌های کاری برای ایمنی برق ویژه برق کاران و پرسنل تعمیر کار برقی شرکت‌های پیمانکار شامل موارد زیر می‌باشد:

1- مطمئن شوید که روش‌های کاری اعمال شده بر اساس آخرین اطلاعات روز بوده و متناسب با شرایط موجود می‌باشد.

2- نقشه کار را دقیقا بررسی و ارزیابی کرده و خطرات موجود را بر اساس درجه و نوع خطر مشخص نمايید.

3- حد و مرز نزدیک شدن به مدارها را مشخص نمايید.

4- حدود حفاظت شده در برابر آرک الکتریکی مشخص گردد. (فاصله ایمنی که احتمال آرک الکتریکی در آن وجود ندارد)

5- محدوده مجاز برای نزدیک شدن افراد متفرقه و آموزش ندیده مشخص شود.

6- وسایل حفاظت فردی مورد نیاز پرسنل درگیر در کار را بر اساس خطرات موجود مشخص نمايید.

7- هنگامی که با خطوط برق دار کار می‌کنید همیشه از عینک وکلاه ایمنی استفاده کنید.

8- از ابزار کار عایق استفاده کنید.

9- از سالم بودن و بی‌عیب بودن وسایل حفاظت فردی و ابزار کار اطمینان حاصل کنید.

10- دستان شما بهترین ابزار هستند، از آنها با پوشیدن دستکش ایمنی مناسب حفاظت کنید قبل از پوشیدن دستکش‌ها آنها را از لحاظ پارگی و آسیب‌های دیگر بازرسی کنید.

11-  از شایستگی و صلاحیت خود برای انجام کار مورد نظر اطمینان حاصل کنید.

12- چنانچه از نردبان استفاده می‌کنید و احتمال تماس آن با قسمت‌های انرژی‌دار وجود دارد حتما از نردبانی استفاده کنید که پله‌های آن عایق باشد.

13-  نصب برچسب‌های احتیاط در موارد لزوم را جدی بگیرید.

14-  از ابزارهایی استفاده کنید که دوبار عایق کاری شده‌اند و یا دارای سیستم حفاظتی اتصال به زمین می‌باشند.

15- کلیه سیم‌های سیار را از نظر وجود پارگی و از بین رفتن پوشش عایق بازرسی کنید و مطمئن شوید.

16- کابل‌های برق را از روی منابع گرمایی عبور ندهید.

17- دوره‌های کار آموزی ویژه را طی نمايید.

18- اگر ولتاژ را نسبت به زمین اندازه‌گیری می‌کنید ابتدا اتصال به زمین را انجام داده و سپس آنرا قطع نمايید.

19- اتصالات و سیم‌کشی‌ها را کمی رها و آزاد انجام دهید در هنگام حوادث آخرین چیزی که قطع می‌شود باید سیم اتصال زمین باشد.

20- اتصال به زمین ابزار و ماشین‌آلات جدید قبل از به کار انداختن آنها باید چک شود.

21-کابل‌هایی که در مسیر جریان نصب می‌شود نباید خیلی کشیده شوند (کمی آزاد باشد) اغلب یک فشار یا تنش می‌تواند باعث از بین رفتن عایق کاری دستگاه گردد.

22- پريزهاي برق را با در پوش ايمني محافظت نماييد.

23-  هميشه از لوازم برقي محل در زمان‌هاي مختص بازديد كنيد و وضعيت روكش سيم‌ها، دو شاخه را بازديد و رفع نقص نماييد .

24- در موقع استفاده تجهيزات سيار، سيم‌هاي سخت و ارتباط‌هاي سيم را بطور زياد مراقبت نماييد. از دو شاخه و رابط‌هاي نو و مادگير براي افزايش طول استفاده نماييد. در ضمن خطر زدگي سيم و ضربات مكانيكي را نيز در نظر داشته باشيد 

7- کاهش خطرات الکتریکی

کاهش و حذف احتمال مواجه با خطرات الکتریکی نیاز به توجه و احتیاط‌ های همیشگی و دائم دارد. ایمنی، مسئولیت هر شخص می‌باشد، چه کارفرما و چه کارگر. یک محیط ایمن از لحاظ الکتریکی می‌تواند کار را برای همه خوشایند نماید. روش‌های کاهش خطرات الکتریکی عبارتند از:

-  استفاده از موانع فیزیکی (به دور منابع انرژی) مانند فنس‌ها و دیواره‌های جداسازی

-  محدوده کاری را تمیز و خشک نگهدارید. ریخت و پاش و بی نظمی در محیط کارگاه و روی میز کار حوادث را تشدید می‌نماید.

-  سیاست‌های ایمنی را در سایت کاری مشخص نمائید. (1- چه کسی مسئول ایمنی برق در سایت کاری می‌باشد؟ 2- چگونه به امور مربوط به ایمنی برق در گارگاه رسیدگی می‌شود؟ 3- افرادی که در اطراف تجهیزات الکتریکی کار می‌کنند باید دارای چه شرایط و صلاحیت‌هایی باشند؟)

1-7 سیاست‌های انجام کار

سیاست‌های انجام کار برای داشتن ایمنی بیشتر بصورت زیر می‌باشد:

- ویژگی‌های سایت و نوع کار

- شناسایی خطرات

- تهیه دستورالعمل‌های راهنما برای نحوه برخورد با خطرات الکتریکی

2-7 ايمني در مورد تعميرات و احداث بناي ساختمان

1- در موقع حفاري و گود برداري بخصوص در قسمت‌هاي پياده رو مراقبت نماييد كه كابل‌هاي زيرزميني آسيب نبينند .

  0 نظر  |  نوشتن نظر