کپسول آب و گاز یکی از رایج‌ترین و پرکاربردترین انواع کپسول آتش نشانی است. سابقه استفاده از آب به عنوان ماده خاموش‌کننده به سده‌ها قبل برمی‌گردد. همانطور که از نام آن پیداست، کپسول آتش نشانی آب و گاز از ترکیب آب و یک گاز (اساساً گاز نیتروژن) تشکیل شده است. در این کپسول‌ها، آب ماده خاموش‌کننده است و گاز نیتروژن فشار لازم را برای خروج مواد خاموش‌کننده فراهم می‌کند. اگرچه کپسول‌های آب و گاز را می‌توانید در هر مکانی استفاده کنید، اما این کپسول فقط برای مهار حریق کلاس A (جامدات) کاربرد دارد.

کپسول آب و گاز چیست؟

آتش به انواع مختلفی تقسیم می‌شود و نمی‌توانید از یک نوع کپسول آتش نشانی برای خاموش کردن انواع مختلف حریق استفاده کنید. کپسول آتش نشانی آب و گاز بهترین گزینه برای اطفا کردن حریق‌های گروه A یا همان جامدات است، زیرا آب با فشار بالا تخلیه می‌شود و با نفوذ به مواد در حال سوختن، می‌تواند شعله‌های آتش را به طور مؤثر خاموش کند. موادی مثل کاغذ، چوب، پارچه، مصنوعات و امثالهم در آتش‌سوزی کلاس A جای می‌گیرند.

همانطور که اشاره شد، کپسول آب و گاز از ترکیب آب (ماده خاموش‌کننده) و گاز نیتروژن (عامل خارج‌کننده) برای عمل کردن استفاده می‌کند. استفاده از گاز نیتروژن در کنار اینکه فشار لازم را برای خروج مواد خاموش‌کننده ایجاد می‌کند، در بهبود عملکرد اطفایی کپسول نیز مؤثر است. آب ابتدا آتش را خنک می‌کند و با کاهش دمای مواد در حال سوختن، ادامه یافتن آتش را غیرممکن می‌کند. به علاوه، این نوع کپسول‌ها حاوی مواد شیمیایی مضر نیستند و برای استفاده در اطراف کودکان، افراد مسن و مواد غذایی بی‌خطر هستند.

نحوه عملکرد کپسول آب و گاز

حال که تعریف کردیم کپسول آتش نشانی آب و گاز چیست، نگاهی به نحوه عملکرد آن خواهیم داشت. کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز متفاوت از سایر انواع کپسول آتش نشانی طراحی شده‌اند. همانطور که گفته شد، کپسول آب و گاز از آب به عنوان ماده خاموش‌کننده برای خنک کردن و سرکوب آتش استفاده می‌کند. زمانی که پین یا ضامن کپسول را بیرون می‌کشیم و اهرم را فشار می‌دهیم، میله‌ای نوک تیز سوپاپ را به سمت پایین حرکت می‌دهد و محفظه حاوی گاز با فشار بالا را سوراخ می‌کند.

گاز به داخل سیلندر استوانه‌ای آزاد شده و محتویات آب را به طرف پایین هدایت می‌کند. سپس، آب تحت فشار به داخل لوله‌ای وارد می‌شود که از داخل سیلندر کپسول آتش نشانی تا شیر و شلنگ (نازل) دستگاه امتداد یافته است. در نهایت، فشار ناشی از گاز باعث می‌شود که آب با نیروی محرکه کافی برای خاموش کردن آتش، از طریق نازل، از کپسول خارج شود.

اجزای کپسول آتش نشانی آب و گاز

مانند تمام کپسول‌های آتش نشانی، پلمپی وجود دارد که به دور ضامن روی دسته پیچیده می‌شود. این پلمپ از تخلیه تصادفی کپسول آتش نشانی جلوگیری می‌کند. در داخل سیلندر استوانه‌ای فولادی، یک محفظه حاوی گاز پرفشار قرار دارد. بقیه فضای خاموش‌کننده با آب پر می‌شود. در داخل مخزن، یک لوله عمودی وجود دارد که مخزن را به شیر وصل کرده و از آنجا به نازل بیرونی منتهی می‌شود. نازل وظیفه تخلیه آب بر روی آتش را به عهده دارد.

به طور کلی، صرف نظر از نوع کپسول و ماده خاموش‌کننده‌ای که حاوی آن است، اجزای تشکیل‌دهنده کپسول آتش نشانی عبارتند از:

• سیلندر استوانه‌ای
• شیر
• دسته حمل
• اهرم
• ضامن
• پلمپ دستکاری
• فشارسنج
• شلنگ و نازل تخلیه
• برچسب دستورالعمل‌ها
• برچسب بازرسی ماهانه
• برچسب بازرسی سالانه
• مشخصات نوع ماده خاموش‌کننده و عامل خارج‌کننده

کپسول آب و گاز برای کدام گروه آتش کاربرد دارد؟

واکنش شیمیایی اولیه برای تولید آتش یکسان بوده و به سوخت، گرما و اکسیژن نیاز است. با این حال، هر کلاس آتش دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد و منبع سوخت متفاوتی است. از همین رو، لازم است که برای خاموش کردن کلاس‌های مختلف آتش، به طور خاص از خاموش‌کننده مناسب آن‌ها استفاده کنیم.

از کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز منحصراً برای خاموش کردن حریق‌های ناشی از جامدات (گروه A) مانند چوب، کاغذ، پارچه، پلاستیک و… استفاده می‌شود. این خاموش‌کننده‌ها با حذف کردن جزء حرارتی آتش، آن را خاموش می‌کنند. هنگامی که عنصر گرما از زنجیره حذف می‌شود، واکنش شیمیایی آتش دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند و حریق سرکوب می‌شود.

مزایای کپسول آتش نشانی آب و گاز

آب ظرفیت زیادی برای جذب گرما و خنک کردن مواد در حال سوختن دارد. از همین رو، در حدود ۹۰ درصد مخزن کپسول‌های آب و گاز را آب تشکیل می‌دهد و در برخی موارد، افزودنی‌هایی نیز به آن اضافه می‌شود تا عملکرد تبادل گرمایی خاموش‌کننده را بیشتر کند. کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز مزایای دیگری را نیز به همراه دارند که عبارتند از:

• در مقابل آتش‌سوزی‌های رایج در محیط‌هایی مثل خانه‌ها، دفاتر و ادارات مؤثر هستند.
• دوستدار محیط زیست هستند و آسیبی به محیط زیست وارد نمی‌کنند.
• ارزان هستند و شارژ مجدد آن‌ها هزینه زیادی ندارد.
• استفاده و نگهداری از کپسول‌های آب و گاز ساده است.
• غیرسمی و بی‌خطر هستند و ضرری برای انسان ندارند.

معایب کپسول آتش نشانی آب و گاز

علی‌رغم مزایایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز دارای چند محدودیت هستند. از معایب مهم خاموش‌کننده‌های آب و گاز می‌توان موارد زیر را نام برد.

• آن‌ها فقط برای یک نوع کلاس آتش کاربرد دارند.
• به دلیل خطرات برق‌گرفتگی و شوک الکتریکی، نمی‌توان از این نوع خاموش‌کننده در آتش‌سوزی‌های الکتریکی استفاده کرد.
• استفاده از خاموش‌کننده‌های آب و گاز برای مهار حریق مایعات قابل اشتعال (گروه B) و روغن و چربی (گروه F) باعث تشدید آتش‌سوزی می‌شود.
• از آنجایی که اساساً از آب خالص در این کپسول‌ها استفاده می‌شود، امکان یخ زدن آن در دماهای پایین وجود دارد.

چگونه از کپسول آتش نشانی آب و گاز استفاده کنیم؟

فرآیند کار کپسول‌های آتش نشانی آب و گاز تفاوتی با انواع دیگر ندارد و مشتمل بر چهار مرحله اصلی است. به طور کلی، برای استفاده از کپسول آتش نشانی از تکنیک PASS استفاده می‌کنند؛ هر حرف در این واژه به یک مرحله از فرآیند کار اشاره دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

• P – Pull: در لغت به معنای کشیدن و نخستین مرحله است که باید پین یا ضامن دستگاه را بکشید و آزاد کنید.
• A – Aim: در لغت به معنای هدف‌گیری و دومین مرحله است که باید کپسول را به سمت آتش نشانه بگیرید.
• S – Squeeze: در لغت به معنای فشردن و سومین مرحله است که باید اهرم دستگاه خاموش‌کننده را فشار دهید.
• S – Sweep: در لغت به معنای جارو کردن و آخرین مرحله است که باید در حالتی که انگار جارو به دست دارید، به طرف جلو و عقب حرکت کرده و مواد خاموش‌کننده را به طور یکنواخت روی آتش بپاشید.

کپسول آتش نشانی آب و گاز تدبیر

کپسول آتش نشانی آب و گاز از ترکیب آب و گاز نیتروژن تشکیل شده است، اما تفاوت مهمی که با سایر نمونه‌های مشابه بازار دارد، به جنس بدنه آن برمی‌گردد. در کپسول آب و گاز تدبیر از پوشش داخلی ویژه‌ای برای تولید سیلندر استفاده شده است که با جلوگیری از زنگ‌زدگی کپسول، به افزایش طول عمر مفید آن کمک شایانی می‌کند. این محصول همچنین دارای بدنه کششی و فرا استاندارد است. گروه تولیدی و صنعتی تدبیر به عنوان یکی از پیشگامان عرصه تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی در کشور، کپسول‌های آب و گاز را در دو ظرفیت ۶ و ۱۰ لیتری به بازار عرضه می‌کند.

نتیجه‌گیری:

کپسول آتش نشانی آب و گاز از جمله خاموش‌کننده‌های پرکاربرد در منازل مسکونی و محیط کار به حساب می‌آید. از این نوع خاموش‌کننده برای اطفای حریق‌های ناشی از مواد جامد معمولی، یا به عبارتی آتش‌سوزی کلاس A، مانند پارچه، کاغذ، مصنوعات، پلاستیک، چوب و امثالهم استفاده می‌شود. آب نقش ماده خاموش‌کننده را در این نوع کپسول آتش نشانی به عهده دارد و گاز نیتروژن به عنوان عامل خارج‌کننده عمل می‌کند و همچنین، قابلیت اطفایی کپسول را بهبود می‌بخشد. کپسول آب و گاز دوستدار محیط زیست بوده، غیرسمی است و قیمت ارزانی دارد. از این خاموش‌کننده نباید برای مهار حریق‌های گروه E و F استفاده کنیم.

سؤالات متداول کپسول آتش نشانی آب و گاز