معرفی تجهیزات آتش نشانی ، تجهیزات آتش نشانی مهمترین تجهیزات ایمنی در ساختمان ها محسوب می شوند. داشتن تجهیزات آتش نشانی در هر ساختمانی ضروری است. استفاده از این لوازم آتش نشانی از گسترش آتش جلوگیری کرده و خسارات ناشی از آتش سوزی را به حداقل می رساند.
کلیه تجهیزات ایمنی آتش نشانی فردی، تجهیزات سیستم های اعلام حریق که وظیفه آشکارسازی حریق و تجهیزات سیستم های اطفاء حریق که وظیفه خاموش نمودن آتش را برعهده دارند، جزئی از تجهیزات آتش نشانی محسوب می شوند. بنابراین کلیه لوازم و وسایلی که هر کدام از آن ها نقش خاصی در اطفای حریق برعهده داشته باشند، جزئی از وسایل آتش نشانی به شمار می روند.
آتش نشانان و انواع وسایل آتش نشانی
آتش نشانی از جمله شغل های سخت و زیان آور است. آتش نشانان افرادی سخت کوش و فداکار بوده که گاهی برای نجات جان دیگران جان خود را به خطر می اندازند. در صورتی که افراد توانایی مقابله با حریق را نداشته باشند و نیاز به نیروهای با مهارت و متخصص در این زمینه باشد، آتش نشانان وارد عمل شده و عملیات اطفاء را آغاز می کنند. همان گونه که بیان شد وظیفه آتش نشانان فقط شامل خاموش کردن آتش نمی شود و نیاز به تجهیزات و لوازم ایمنی دارند تا بتوانند هم وظیفه خود را به درستی انجام دهند و هم در حین کار دچار آسیب نشوند.
سازمان آتش نشانی از یک سیستم یکپارچه و مستقل تشکیل شده است و در تمامی شهرها به وظایف خود عمل می کند. سازمان آتش نشانی علاوه بر کنترل و اطفاء حریق وظیفه آموزش به اقشار جامعه و بالا بردن سطح فرهنگ عمومی در این زمینه را برعهده دارد، تا مانع بروز خسارات زیاد شوند. سازمان آتشنشانی جهت مقابله با حوادث علاوه بر نیروهای متخصص در این زمینه به تجهیزات ضروری امداد و نجات نیز نیاز دارد و هدف این مجموعه استقرار ایمنی پایدار جامعه است.
انواع ایستگاه های آتش نشانی
با توجه به نوع تجهیزات، تخصص و وظایف نیروهای آتش نشانی و منطقه مربوطه، ایستگاه های آتش نشانی به 3 دسته زیر تقسیم بندی می شوند.
1- ایستگاه های حریق (تک منظوره)
2- ایستگاه های حریق و نجات (دو منظوره)
3- ایستگاه های پشتیبانی (سه منظوره)
ایستگاه های حریق (تک منظوره)
این ایستگاه با دارا بودن تمامی ماشین های آتش نشانی وظیفه اطفاء حریق را بر عهده دارد. با توجه به دارا بودن این ایستگاه به ماشین ها و تجهیزات پیشرفته آتش نشانی، در صورت بروز سایر حوادث نیز می توانند به آنها رسیدگی کنند. خودروهای موجود در این ایستگاه شامل: خودروی پیشرو، پسرو، لوله کشی و تانکر آب می باشد.
ایستگاه های حریق و نجات (دو منظوره)
این ایستگاه آتش نشانی علاوه بر دارا بودن لوازم و خودروهای اطفاء حریق، دارای تجهیزات امداد و نجات تخصصی در زمینه حوادثی چون سیل، زلزله، آوار، چاه و ... می باشد. خودروهای نجات مربوط به این ایستگاه می باشند.
ایستگاه های پشتیبانی
این ایستگاه آتش نشانی، پشتیبان ایستگاه های قبلی است. ماشین ها و تجهیزات آتش نشانی سنگین و فوق سنگین در این ایستگاه نگهداری می شوند. برای هر منطقه عملیاتی یک ایستگاه پشتیبانی با کلیه تجهیزات در نظر گرفته می شود، تا در صورت نیاز به محل حادثه فرستاده شوند. تجهیزات نگهداری شده در این ایستگاه شامل: خودروهای بالابر، جرثقیل، خودروی نورافکن، لودر، نردبان سنگین، خودروی حمل دستگاه تنفسی، خودروی حمل کف، بیل مکانیکی، تانکرهای سوخت رسان، تریلی های آب و ... می باشد.
خودرهای آتش نشانی:
این خودروها دارای تنوع زیاد و ویژگی های خاص هستند که در زیر به آنها اشاره می کنیم.
خودرو پیشرو آتش نشانی:
از جمله ماشین های آتشنشانی سنگین موجود در ایستگاه حریق تک منظوره است. خودرویی که در زمان اعزام به مأموریت جلوی ناوگان حرکت کرده و دارای دو کابین می باشد. در زمان اعزام فرمانده تیم و آتش نشانان در این ماشین حضور دارند. تجهیزات این ماشین آتش نشانی شامل مخزن آب، پمپ آتش نشانی ، انواع تجهیزات آبرسانی آتش نشانی، انواع تجهیزات هیدرولیکی نجات و ... می باشد.
خودرو پسرو آتش نشانی:
این ماشین نیز جزء ماشین های سنگین ایستگاه حریق تک منظوره بوده و به دلیل دارا بودن یک کابین گنجایش مخزن آب آن از ماشین پیشرو بیشتر است. بنابراین در عملیات اطفاء حریق توانایی تأمین کننده آب مورد نیاز را دارد. لوازم این ماشین آتش نشانی شامل: مخزن آب، پمپ و سایر تجهیزات آبرسانی است.
خودرو لوله کشی آتش نشانی:
این ماشین آتش نشانی سبک بوده و در عملیات اطفاء کوچک و جزئی مورد استفاده قرار می گیرد. این ماشین دارای لوازم آتشنشانی مختلف و لوله های لازم جهت آبرسانی از شیر آتشنشانی است. لوله های آتش نشانی جهت آب رسانی از شیر آتش نشانی به ماشین آتش نشانی مورد استفاده قرار می گیرد.
خودرو تانکر آب:
خودروی تانکر آب نمونه ای از خودروهای سنگین است، این خودرو دارای تانکر آب با ظرفیت 12000 لیتر و بیشتر می باشد. زمانی که حریق گسترده باشد و آب موجود در خودروهای پیشرو و پسرو به اندازه کافی نباشد، از تانکر آب این خودرو استفاده می شود.
خودروی نجات آتش نشانی:
این خودرو مربوط به ایستگاه دو منظوره حریق و نجات است و دارای تجهیزات تخصصی و سبک می باشد. در مواقع پیچیده و حساس جهت نجات افراد مورد استفاده قرار می گیرد. انواع ماشین های آتش نشانی نجات سنگین نیز در ناوگان های خودرویی آتشنشانی وجود دارد که در صورت نیاز به محل حادثه اعزام می شوند.
تجهیزات آتش نشانی فردی:
این لوازم شامل کلاه ایمنی، لباس کار آتش نشانی، کفش ایمنی، ماسک اکسیژن، دستکش ایمنی، کپسول آتش نشانی و ... می باشد.
کلاه ایمنی: کلاه ایمنی یا کلاه کاسکت از معمول ترین لوازم محافظت مورد استفاده آتش نشانان برای جلوگیری از اصابت اجسام با سر بوده و دارای انواع گوناگونی است.
لباس کار آتش نشانی: لباس آتشنشانان باید انعطاف پذیر، ضد آب، ضد آتش و مقاوم باشد. با توجه به مقاومت این لباس در برابر حرارت، تا حدودی می تواند از بدن آتش نشانان در برابر شعله و حرارت تابشی شعله محافظت نماید. آتشنشانان علاوه بر خطر آتش سوزی در معرض خطرهایی چون مواد شیمیایی، سطح لیز، گازهای سمی، اشیاء برنده، سقوط اجسام و ... قرار میگیرند. بنابراین با توجه به عملیات مختلف لباس های آتش نشانان در عملیات گوناگون متفاوت می باشد.
کفش های ایمنی: این کفش ها از اصابت پا با اجسام و اشیاء برنده، برق گرفتگی، لغزندگی، سوختن و ... جلوگیری می کند. کفش های ایمنی نیز برای عملیات گوناگون دارای انواع مختلف هستند.
ماسک اکسیژن: ماسک ها در دو نوع تمام صورت و نیمه صورت (دهان و بینی پوشانده می شود) موجود هستند. جنس این ماسک ها از پلاستیک، سیلیکون و یا کائوچو است، که گاز اکسیژن تنفسی را از مخزن به شش ها منتقل می کند.
دستکش های ایمنی: دست ها را در برابر خطراتی چون برق گرفتگی، سوختگی، پارگی و ... محافظت می کند. دستکش های ایمنی دارای کف چرم بوده و دارای انواع مختلف دستکش ضد حرارات، دستکش ضد اسید و دستکش ضد برش می باشد، که با توجه به شرایط مختلف از هر کدام در شرایط مخصوص استفاده می شود.
عینک ایمنی: عینک ایمنی از برخورد اجسام ریز با چشم جلوگیری می کند. این عینک باید انعطاف پذیر و دارای مقاومت بالایی و شیشه آن در برابر خراشیدگی مقاوم باشد. برخی از عینک های ایمنی قابلیت جذب اشعه فرابنفش را نیز دارا می باشند.
سیستم تنفس هوای فشرده: در صورت ورود افراد به مکان های بسته از این سیستم برای تنفس خود استفاده می کنند، این سیستم حاوی کمی هوای فشرده است.
کپسول آتش نشانی:
کپسول های آتش نشانی از جمله مهمترین تجهیزات اطفاء حریق هستند. کپسول آتش نشانی دستگاهی استوانه ای شکل است که برای خاموش کردن آتش توسط آتش نشانان و یا افراد مورد استفاده قرار می گیرد. حریق ها انواع گوناگونی دارند بنابراین نوع کپسول های آتش نشانی با توجه به نوع حریق و محیط مورد نظر انتخاب می شوند. انتخاب نادرست خاموش کننده ها خسارات مالی و جانی را افزایش میدهد. کپسول های آتش نشانی از نظر ماده اطفایی دارای انواع مختلف بوده و از نظر حجم و وزن متفاوت می باشند. بدنه کپسول های آتش نشانی باید در برابر زنگ زدگی و خوردگی مقاوم باشند. معمولاً این خاموش کننده ها با مقاومت بالا ساخته می شوند تا توانایی تحمل فشار را داشته باشند. بر روی بدنه کپسول آتش نشانی اطلاعات دقیق کارخانه سازنده، نوع ماده اطفایی، روش استفاده و ... ثبت می شود. کپسول های آتش نشانی اساس کار آتشنشانان است، با این وجود لازم است در ساختمان های مسکونی، اداری و ... نیز وجود داشته باشد. تا در صورت آتش سوزی قبل از رسیدن نیروهای آتش نشانی افراد بتوانند از گسترش حریق جلوگیری نمایند.
کپسول های آتش نشانی معمولاً در 5 نوع زیر ساخته می شوند.
1- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی آب
2- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی پودر
3- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی کف
4- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی گاز
5- کپسول آتش نشانی و خاموش کننده محتوی هالوژنه
تجهیزات آتش نشانی صنعتی
کوپلینگ آتش نشانی: کوپلینگ وظیفه اتصال شیلنگ های آتش نشانی را بر عهده دارد. جهت افزایش طول شیلنگ های آب پاش، از اتصال کوپلینگ به شیلنگ آب استفاده می شود.
شیر هیدرانت آتش نشانی: هیدرانت ها معمولاً در خیابان ها در کنار پیاده روها و یا مکان های پر رفت و آمد در سطح شهر به دو صورت زمینی و ایستاده (خشک یا تر) به رنگ قرمز ساخته می شوند. از آب موجود در هیدرانت ها می توان در زمان آتش سوزی بهره برد. برای باز و بسته کردن هیدرانت های موجود در سطح شهر از آچار آتش نشانی استفاده می شود.
شیلنگ های پیشرفته آتش نشانی: این نوع شلنگ ها از جنس لاستیک طبیعی بوده و دارای مقاومت بالا در شرایط گوناگون هستند.
گوی ضد حریق: وسیله ای گرد و توپ مانند است که در زمان حریق می توان آن را به داخل حریق پرتاب کرد و پس از چند ثانیه ماده اطفایی از آن خارج می شود و آتش مهار می گردد. در مقاله مربوط به توپ اطفای حریق توضیحات کامل این تجهیز اطفایی بیان شده است.
اسپرینکلر: اسپرینکلر یا آبفشان جزئی از سامانه پاششی سیستم اطفاء حریق اتوماتیک آبی است که دارای انواع گوناگون می باشد، هر کدام از آبفشان ها به دماهای مختلف حساس بوده و در صورت رسیدن به دمای مشخص با الگوی خاصی شروع به پاشش آب می کنند. اسپرینکلرها از نظر اتصال به 3 نوع اسپرینکلر بالا زن، پایین زن و بغل زن (دیوار زن) تقسیم می شوند.
جعبه آتش نشانی: یکی پرکاربردترین تجهیزات آتش نشانی ساختمان و بهترین وسیله برای اطفای حریق در ساختمان های اداری، مسکونی، انبارها و ... جعبه های آتش نشانی هستند. متعلقات جعبه آتش نشانی شامل شیلنگ و قرقره آتش نشانی، شیر و کوپلینگ آتش نشانی و گاهی کپسول آتش نشانی می باشد. جعبه های آتش نشانی از جنس شیشه، فلز و PVC ساخته می شوند.
شلنگ آتش نشانی: شیلنگ آتش نشانی نیز یکی از اجزای مهم لوازم آتش نشانی است. شیلنگ آتشنشانی باید دارای کیفیت بالا و کارآمد با جنس مناسب و انعطاف پذیر باشد، تا در زمان عملیات اطفاء نترکد و سبب مختل شدن عملیات نگردد.
مانیتور آتش نشانی: وسیله ای برای پرتاب حجم بالای آب به طور ناگهانی، که توسط آتش نشانان انجام می گیرد. مانیتور آتش نشانی بر روی سه پایه مخصوص بر روی ماشین آتش نشانی سوار می شود.
نتیجه گیری:
لوازم آتش نشانی از مهمترین تجهیزات ایمنی در ساختمان هستند. تجهیزات آتش نشانی شامل تجهیزات ایمنی فردی، تجهیزات سیستم های اعلام و اطفاء حریق است. این تجهیزات کاربرد زیادی داشته و وجود آنها در هر ساختمانی ضروری است و تا به حال جان میلیون ها انسان به کمک آنها نجات یافته است. همان گونه که بیان نمودیم کپسول های آتش نشانی از مهمترین تجهیزات اطفا حریق می باشند. تجهیزات آتش نشانی صنعتی شامل: کوپلینگ آتش نشانی، شیرهیدرانت آتش نشانی، شیلنگ های پیشرفته آتش نشانی، گوی ضد حریق، اسپرینکلر، جعبه آتش نشانی، شلنگ آتش نشانی، مانیتور آتش نشانی می باشد. و تجهیزات آتش نشانی فردی شامل: کفش ایمنی، لباس ایمنی، عینک ایمنی و ... می باشد که جان و امنیت آتش نشانان را تامین می کند. به همین دلیل تجهیزات ایمنی باید دارای جنس و کیفیت مطلوب و سبک باشد. سبک بودن تجهیزات سبب می شود تا آتش نشانها در فعالیت های سنگین، خستگی کمتری را احساس کرده و با تنفس بهتر و کارایی بالاتر به عملیات خود ادامه دهند.
