سوختگی یکی از رایج‌ترین آسیب های خانگی، مخصوصاً در سنین کودکی است. البته اصطلاح سوختگی بالاتر از حس سوختگی مرتبط با این آسیب است. زیرا سوختگی با آسیب شدید پوستی مشخص می شود که باعث از بین رفتن سلول های پوستی می شود.
بسته به علت و میزان آسیب، سوختگی در بیشتر افراد می تواند بدون عواقب جدی سلامتی بهبود یابد. سوختگی‌های جدی برای جلوگیری از ایجاد عوارض و مرگ و میر، نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارد. برای کسب اطلاعاتی در مورد انواع سوختگی و راه‌های بهبود آن در این مطلب از درمانکده همراه ما باشید.
سطوح سوختگی
سوختگی بر اساس شدت آن به سه نوع تقسیم‌بندی می‌شود: سوختگی درجه یک، درجه دو و درجه سه.
درجه سوختگی بر اساس میزان آسیب به پوست تعیین می شود. به این ترتیب سوختگی درجه یک جزئی‌ترین و درجه سه شدیدترین آنهاست. آسیب شامل این موارد می شود:
- سوختگی‌های درجه یک: قرمزی، پوست بدون تاول
- سوختگی درجه دو: تاول و مقداری ضخیم شدن پوست
- سوختگی درجه سوم: ضخامت گسترده و پوست با ظاهری سفید و چرمی شکل
البته ناگفته نماند که سوختگی های درجه چهار نیز وجود دارند. این نوع سوختگی شامل تمام علائم سوختگی درجه سه است. اما به خارج از پوست و به سمت تاندون‌ها و استخوان‌ها نیز گسترش می‌یابد.
سوختگی دلایل مختلفی دارد، که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوسته پوسته شدن بخش آسیب دیده که ناشی از مایعات داغ و در حال جوش است.
- سوختگی‌های شیمیایی
- سوختگی‌های الکتریکی
- آتش سوزی شامل شعله حاصل از کبریت، شمع و فندک
- مواجهه بیش از حد با نور خورشید
تعیین سطح سوختگی بر اساس علت آن انجام نمی‌شود. به عنوان مثال پوسته پوسته شدن بسته به میزان داغ بودن مایع و اینکه چه مدت در تماس با پوست باقی بماند می تواند باعث هر سه نوع سوختگی شود.
سوختگی های شیمیایی و الکتریکی نیازمند توجه فوری پزشکی هستند زیرا می توانند در داخل بدن تأثیر بگذارند، حتی اگر آسیب پوستی جزئی باشد.
سوختگی درجه یک
سوختگی درجه یک کمترین آسیب پوستی را می رساند. همچنین به دلیل اینکه بر بیرونی‌ترین لایه پوست تأثیر می گذارد، سوختگی های سطحی نیز نامیده می شوند. علائم سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:
- سرخی
- التهاب جزئی یا تورم
- درد
- هنگام بهبودی زخم، پوست خشک و پوسته پوسته می شود.
از آنجا که این سوختگی روی لایه بالایی پوست تأثیر می گذارد، پس از ریختن سلول های پوستی، علائم و نشانه های آن نیز از بین می روند. سوختگی درجه یک معمولاً در طی ۷ تا ۱۰ روز بدون به جا گذاشتن جای زخم بهبود می یابند.
اگر زخم سوختگی درجه ۱ ناحیه بزرگی از پوستتان، بیش از ۳ اینچ، را درگیر کند و یا روی صورت یا مفاصل بزرگتان شامل:
- زانو
- مچ پا
- پا
- ستون فقرات
- شانه
- آرنج
- ساعد
باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
سوختگی درجه یک معمولاً با مراقبت خانگی درمان می شود. هرچه سریعتر سوختگی درجه یک را درمان کنید ممکن است طول دوره بهبودی شما نیز کوتاه‌تر شود. درمان سوختگی درجه یک شامل موارد زیر است:
- خیساندن زخم در آب خنک به مدت پنج دقیقه یا بیشتر
- مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین درد
- استفاده از لیدوکائین (یک ماده بی حس کننده) با ژل یا کرم آلوئه ورا برای تسکین پوست
- استفاده از پماد آنتی بیوتیک و گاز شل برای محافظت از منطقه آسیب دیده
توجه داشته باشید که برای بهبود سوختی به هیچ عنوان نباید از یخ استفاد کنید. زیرا این کار می تواند آسیب وارد شده به پوست شما را بدتر کند. همچنین هرگز روی محل سوختگی پنبه نگذاید چون الیاف ظریف آن ممکن است به محل آسیب چسبیده و خطر عفونت را بالا ببرند. به علاوه، از درمان‌های خانگی مانند گذاشتن کره و تخم مرغ روی محل سوخته نیز خودداری کنید، زیرا ممکن است تاثیر عکس داشته باشند و سبب تحریک پوست شما شوند.
سوختگی های درجه دو
سوختگی درجه دو جدی‌تر از درجه یک است. زیرا این آسیب فراتر از لایه بالایی پوست وارد می‌شود. این نوع سوختگی باعث ایجاد تاول می شود و به شدت قرمز شده و می سوزد.
به مرور بعضی از تاول‌ها می‌ترکند و باز می شوند و ظاهری مرطوب و آبدار به سوختگی‌ها می‌دهند. با گذشت زمان نیز ممکن است بافت ضخیم، نرم و دلمه مانندی بر روی زخم ظاهر شود.
به دلیل ظرافت این زخم ها، تمیز نگه داشتن منطقه و بانداژ کردن مناسب آنها برای جلوگیری از عفونت الزامی است. این کار همچنین به بهبود سریعتر سوختگی کمک می کند.
بهبود برخی از سوختگی های درجه ۲ بیش از سه هفته طول می کشد. اما بیشتر آنها طی دو تا سه هفته بدون ایجاد جای زخم و اغلب با تغییر رنگدانه‌های پوستی، بهبود می یابند.
هرچه تاول عمیق‌تر باشد، بهبود سوختگی نیز طولانی تر خواهد شد. البته در برخی موارد شدید برای رفع آسیب، پیوند پوست لازم است. پیوند پوست، پوست سالم را از ناحیه دیگری از بدن گرفته و آن را به محل پوست سوخته منتقل می کند.
در سوختگی درجه دوم نیز مانند سوختگی‌های درجه یک، از گذاشتن پنبه و استفاده از داروهای خانگی مشکوک خودداری کنید. درمان سوختگی خفیف درجه دو به طور کلی شامل موارد زیر است:
- بردن پوست زیر آب خنک به مدت ۱۵ دقیقه یا بیشتر
- مصرف داروهای بدون نسخه ضد درد (استامینوفن یا ایبوپروفن)
- استفاده از کرم آنتی بیوتیک روی تاول ها
با این حال اگر سوختگی منطقه گسترده ای مانند هر یک از موارد زیر را تحت تأثیر قرار داد، باید در اسرع وقت به دنبال فوریت‌های پزشکی باشید:
- صورت
- دست‌ها
- باسن
- کشاله ران
- پاها
سوختگی درجه ۳
اگر از سوختگی درجه چهار صرف نظر کنیم، سوختگی درجه سه شدیدترین نوع از سوختگی است. این سوختگی معمولا بیشترین صدمه را ایجاد می‌کند و در لایه‌های مختلفی از پوست گسترش می یابد.
یک تصور غلط وجود دارد که سوختگی درجه سه دردناک‌ترین نوع سوختگی است. ولی در این نوع سوختگی آسیب آنقدر گسترده است که به دلیل آسیب عصبی ممکن است اصلا دردی حس نشود.
علائمی که سوختگی درجه سه می تواند ایجاد کند، بسته به دلیل می تواند شامل موارد زیر باشد:
- رنگ مومی و سفید
- رنگی مانند ذغال
- رنگ قهوه ای تیره
- بافت متورم و چرمی شکل
- تاول هایی که بزرگ نمی شوند
این زخم ها بدون جراحی، با جای زخم و جمع شدگی شدید جوش می خورند. هیچ جدول زمانی مشخصی نیز برای بهبودی خود به خودی سوختگی های درجه سوم وجود ندارد.
هرگز سعی نکنید سوختگی درجه سه را خود درمانی کنید. در صورت بروز آنها باید بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید. در حالی که منتظر آمدن کمک پزشکی هستید، محل آسیب دیده را تا بالای قلبتان بالا ببرید. لباستان را نیز در نیاورید. اما مطمئن شوید که هیچ جای لباستان به زخم نچسبد.
عوارض سوختگی
در مقایسه با سوختگی درجه یک و درجه دو، سوختگی درجه سوم بیشترین خطرات و عوارض مانند عفونت، از دست دادن خون و شوک را به همراه دارد. عدم توجه به این عوارض است که در بسیاری از موارد منجر به مرگ می شود. اما در مجموع تمام سوختگی‌ها خطر عفونت را با خود به همراه دارند. زیرا باکتری‌ها می توانند وارد پوست آسیب دیده شوند.
کزاز نیز یک عارضه شایع ناشی از سوختگی به شکل‌های مختلف است. زیرا کزاز نیز مانند سپسیس یک عفونت باکتریایی است. کزاز معمولا دستگاه عصبی را درگیر می کند که در نهایت به مشکلات مربوط به انقباض عضلات می انجامد. به عنوان یک قاعده کلی، هر یک از اعضای خانواده باید هر ۱۰ سال یکبار واکسن کزاز دریافت کند تا از ابتلا به این نوع عفونت جلوگیری نماید.
سوختگی های شدید خطر هیپوترمی و هیپوولمی را نیز به همراه دارد. کاهش خطرناک دمای بدن هیپوترمی نام دارد. هیپوترمی ممکن است بی‌ربط از سوختگی به نظر برسد. اما در حقیقت این وضعیت با از دست دادن بیش از حد گرمای بدن که ناشی از آسیب دیدگی است، ایجاد می شود. هیپوولمی یا کاهش حجم خون نیز هنگامی اتفاق می افتد که بدن در اثر سوختگی بیش از حد خون از دست بدهد.
راه‌های پیشگیری از سوختگی
بهترین راه برای مقابله با سوختگی جلوگیری از وقوع آنهاست. هر چند مشاغل خاصی هستند که شما را در معرض خطر بیشتر سوختگی قرار می دهند. اما واقعیت این است که بیشتر سوختگی ها در خانه اتفاق می افتد. نوزادان و خردسالان دربرابر سوختگی بیشترین آسیب پذیری را دارند. اقدامات پیشگیرانه ای که می توانید در خانه انجام دهید شامل موارد زیر است:
- به هنگام آشپزی کودکان را از آشپزخانه دور نگه دارید
- دستگیره قابلمه را رو به پشت گاز قرار دهید
- یک کپسول آتش نشانی در داخل یا در نزدیکی آشپزخانه قرار دهید.
- یکبار در ماه سنسورهای حساس به دود را آزمایش کنید.
- هر ۱۰ سال یکبار سنسورهای تشخیص دود را تعویض کنید.
- دمای آبگرمکن را زیر ۱۲۰ درجه فارنهایت نگه دارید.
- دمای آب حمام را قبل از استفاده اندازه گیری کنید.
- کبریت ها و فندک ها را قفل کنید.
- پریزهای برق را بپوشانید.
- کابل های برق با سیم لخت را چک کرده و دور بیندازید
- مواد شیمیایی را از دسترس دور نگه دارید و در هنگام استفاده از مواد شیمیایی از دستکش استفاده کنید.
- هر روز از ضد آفتاب استفاده کنید و از رفتن به زیر آفتاب در زمان اوج نور خورشید خودداری کنید.
- مطمئن شوید دود تمام محصولات تولید کننده دود به طور کامل به بیرون از ساختمان هدایت می‌شوند.
- پرزگیرهای سشوار را به طور منظم چک کنید.
همچنین برای ایمنی بیشتر بهتر است یک نقشه فرار از آتش داشته باشید. هر از گاهی نیز آن را با خانواده تمرین کنید. تا بتوانید در صورت بروز آتش سوزی، حتماً به زیر دود بخزید. این امر خطر غش کردن و گرفتار شدن در آتش را به حداقل می رساند.
سوختگی های درجه یک و دو، در صورتی که به درستی و به سرعت درمان شوند، به طور کامل بهبود می‌یابند. این سوختگی‌ها به ندرت جای زخم باقی می گذارند. اما می توانند منجر به تغییر رنگدانه های پوستی که سوخته شوند. نکته اصلی این است که آسیب و عفونت‌های ناشی از سوختگی به حداقل برسد.
آسیب های شدید ناشی از سوختگی شدید درجه دو و درجه سه می تواند منجر به بروز مشکلاتی در بافت‌های عمیق پوستی، استخوان ها و اندام ها شود. از این رو بیماران ممکن است نیاز به این موارد داشته باشند:
- عمل جراحی
- فیزیوتراپی
- توانبخشی
- مراقبت های مادام العمر
دریافت درمان جسمی کافی برای سوختگی بسیار مهم است. اما فراموش نکنید که برای بهبود حال عاطفی بیمار نیز باید از متخصص کمک بگیرید. برای افرادی که دچار سوختگی شدید شده‌اند، گروه‌های حمایتی و نیز مشاوران معتبری در دسترس هستند که می‌توانند در تجدید روحیه به این افراد کمک کنند.
