برگشت شعله (Flashback) در هنگام فرايندهاي جوشكاري و برشكاري با اكسيژن و گاز سوختني (oxy-fuel) اتفاق مي افتد و مي تواند منجر به صدمات جدي شود. نقص در تجهيزات (جوشكاري و برشكاريoxy-fuel ) مي تواند سبب انفجار يا آتش گرفتن گاز شود. افرادي كه از تجهيزات جوشكاري و برشكاري پرتابل استفاده مي كنند، افرادي كه امور لوله كشي را انجام مي دهند ، افرادي كه در صنايع كشتي سازي فعاليت مي كنند، افرادي كه امور تخريب را انجام مي دهند، افرادي كه تجهيزات تهويه را نصب مي كنند، ماهيگيران و كشاورزان از جمله افراد در معرض اين خطر هستند. اين متن راهنما، جهت افزايش آگاهي از نحوه ي صحيص استفاده از بازدارنده برگشت شعله ( در اين متن از كلمه فلاش بك بجاي مانع برگشت شعله استفاه خواهد شد ) به منظور كاهش و به حداقل رساندن صدمات به افراد و تجهيزات در نتيجه استفاده از فلاش بك ، تهيه شده است.
هنگامي كه برگشت شعله اتفاق مي افتد
برگشت شعله زماني كه شعله به سمت عقب از نوك تورچ جوشكاري به سمت شيلنگ حركت مي كند اتفاق مي افتد و معمولا با صداي زير و بلندي همراه است.در صورت عدم كنترل شعله توسط فلاش بك ، شعله مي تواند باسرعت 13 متر بر ثانيه در طول شيلنگ به سمت سيلند حركت كند و باعث انفجار شود. صدمات داخلي به شيلنگ گاز و اتصالات ناشي از گرماي زياد برگشت شعله باعث افزايش خطر نقص تجهيزات و در نتيجه انفجار شود.برگشت شعله همواره نشاندهده ي وجود نقص در بخشي از سيستم است (تجهيزات يا روش انجام كار) بنابراين قبل از شروع مجدد كار نقص را پيدا كرده ،اصلاح كنيد.
صدمه به تجهيزات
استفاده صحيح ، نگهداري و تعميرات به موقع از فلاش بك باعث به حداقل رساندن خطر نقص تجهيزات ناشي از برگشت شعله، خواهد شد. اگرچه فلاش بك ها نيز در اثر برگشت شعله مكرر دچار نقص شده و كارايي خود را ازدست خواهند داد. فلاش بك ها و ساير اتصلات اگرچه ممكن است بعد از برگشت شعله از لحاظ ظاهري سالم و بي عيب باشند اما امكان دارد كه از قسمت داخلي خود دچار نقص شده باشند و در مراحل بعدي به هنگام استفاده روتين دچار مشكل شوند.بعداز هر مورد وقوع برگشت شعله ، فلاش بك ها ، اتصالات و شيلنگ بايد از مدار جدا شده و توسط فرد صلاحيت داري مورد بازديد و كنترل قرار گيرد و درصورت نياز تعمير يا تعويض شوند.
علت برگشت شعله چيست ؟
بيشتر برگشت هاي شعله بعلت نقص در اتصال شيلنگ گاز, در نتيجه پوسيدگي و پارگي شيلنگ , کثيف شدن , حرارت بيش از حد, آسيب به هنگام جابجايي يا ذخيره يا و عدم انجام درست دستورالعمل ها مي باشد.افزايش ناگهاني فشار گاز در دوشيلنگ تامين گننده که دراثر مانع يا يا نقص تجهيزات در يکي از شيلنگ ها , ممکن است باعث دميده شدن شعله بداخل هريک از شيلنگ هاي گاز که در تحت فشار کمتري است بشود.نقص شيلنگ و اتصالات به گاز اجازه ي فرار مي دهد که در نتيجه آن با عث آتش سوزي يا انفجار مي شود.انجام تعميرات منظم براي تمام تجهيزات جوشکاري با گاز, برشکاري و حرارت دهي به کمک افراد متخصص که لازم است مطلع , آموزش ديده براي تعميرات باشد کمک زيادي به پيشگيري از بروز برگشت شعله مي کند.
بعضي از دلايل برگشت شعله :
- اشتباه در بازکردن شيرهاي گاز به هنگام شروع کار
- ناکافي بودن تمييز کاري شيلنگ قبل از استفاده
- انسداد, پارگي , کوچکتر بودن يا بزرگتر بودن نوك شيلنگ
- گرفتگی ( انسداد) قسمتي از شيلنگ , متعلقات برش كاري يا متعلقات حرارت دهی
- عبور از روی شيلنگ به هنگام انجام جوشکاری
- پيچيدگي و انسداد شيلنگ
- اعمال فشار نامناسب گاز, ( بعلت در معرض ديد نبودن فشار سنج كه در نتيجه اپراتور در طول كارمتوجه آن نمي شود) محلي كه فشار سنج در مسير عبور گاز قرار مي گيرد بايد در معرض ديد اپراتور باشد
- كاهش فشار گاز بعلت افزايش طول شيلنگ
- آسيب ديدگي شيلنگ بهنگام استفاده از فلاش بك قبلي
- استفاده از شيلنگ گازي كهنه اي كه تردد و شكننده شده باشد.
- افت فشار يا كافي نبودن حجم گاز در منبع در هر يك از شيلنگ ها
- استفاده از فلاش بك نامناسب
- گرفتگي نوك ترچ بعلت تجمع رسوب
- نزديك نگهداشتن ترچ به محل كار
- افتادن قطعه داغ فلز بر روي شيلنگ و سوزاندن آن
- استفاده از تجهيزات نامناسب( بعنوان مثال
- انتخاب تجهيزات نامناسب براي كار
- استفاده نامناسب از تجهيزات
چرا فلاش بك ها لازم هستند؟
برگشت شعله با سرعت بسيار زياد اتفاق مي افتد. اين زمان آنقدر كوتاه است كه فرصت لازم جهت بستن شير گاز( بصورت دستي ) جهت جلوگيري از بروز خسارات امكان پذير نمي باشد، بنابراين لازم است تا يك مانع جهت جلوگيري از بازگشت شعله در مسير هر دو شيلنگ گاز در تجهيزات جوشكاري، برشكاري و حرارتي قرار گيرد.
برطبق مقرارت ايمني و بهداشت شغلي در غرب استراليا لازم است تا چهار فلاش بك در هر دو سر شيلنگ ها قرار گيرد.
استفاده از شير يك طرفه (شير اطمينان) به تنهايي براي جلوگيري از برگشت شعله كافي نمي باشد.
نوع و اندازه فلاش بك بايد توسط شركت سازنده توصيه شده باشد. در صوت استفاده از فلاش بك با اندازه و نوع نامناسب امكان اختلال در جريان گاز و كاهش كارايي لازم در حين كار وجود دارد.
كد رنگي و نشان ( آرم ) فلاش بك ها بايد داراي مشخصات زير باشد:
- شماره استاندارد 4603 با آرم AS
- تاريخ و شركت سازنده – آرم شركت سازنده ( حك شده )
- مدل يا شماره كد و شماره سريال (bath number)
- نام و جهت جريان گاز بايد بر روي فلاش بك مشخص شده باشد.
به هنگام خريد فلاش بک بايد توصيه هاي لازم از شركت سازنده دريافت گردد. فروشنده بايد نحوه استفاده و نصب تجهيزات را به خريدار آموزش دهد.
شروع ايمن
قبل از فندك زدن بايد هر كدام از شيلنگ ها از هرگونه آلودگي پاك شود بدين منظور بايد گاز آزادنه در هر كدام از شيلنگها و بصورت جداگانه جريان يابد تا زمانيكه اپراتور مطمئن شود كه شيلنگ كاملا پاك و عاري از هرگونه آب، كثيفي يا مانع است .بعداز پاك سازي بايد شيرها بسته شود. اين عمليات بايد در محيطي انجام شود كه هواي آن به نحوه مناسبي تهويه شود و در آنجا شعله آزاد يا جرقه موجود نباشد.فرايند پاكسازي بايد در دوره هايي كه براي مدتي از دستگاه استفاده نمي شود قبل از فندك زدن انجام گيرد، همچنين دستورالعمل چگونگي روشن كردن و خاموش كردن كه از طريق شركت سازنده توصيه شده بايد رعايت گردد. در صورت وجود هر گونه نشتي، نوسان در جريان گاز از منبع، قطعي گاز يا تغيير شكل شعله ، تجهيزات بايد از مدار خارج شده و نواقص اصلاح گردند.
ايمني شعله
شكل و نحوه حركت شعله در نوك نازل ( اكسيژن و سوخت) يا تورچ نشانه هاي بسيار مهمي براي ايمن بودن يا ناايمن بودن شرايط در شيلنگ منبع تامين گاز يا تجهيزات هستند. بسيار مهم است كه ثبات يا بي ثباتي شعله در تمامي زمان جوشكاري يا برشكاري كنترل شود. شعله بي ثبات نه تنها باعث بي كيفيتي و كاهش بهره وري مي شود بلكه همچنين ممكن است اپراتور را در معرض ريسك (خطر) قرار دهد.يكي ديگر از مشكلات معمول اما كم اهميت تر در مورد شعله ،برگشتن شعله است(در اين زمان شعله با صداي بلند (بنگ) بداخل شيلنگ برمي گردد).برگشت شعله مي تواند بعلت تماس نوك تورچ با قطعه كار باشد كه در آن لحظه ذرات بداخل نوك تورچ وارد مي شوند و مانع از جريان گاز مي شوند، همچنين گرم شدن بيش از حد نوك تورچ يا كاهش فشار گاز در نوك تورچ از ديگر علل برگشت شعله هستند، در اين مواقع :
v شير جريان گاز را ببنديد.( ابتدا شير اكسيژن و سپس شير گاز سوختي )
v شير گاز سيلندرها را نيز ببنديد.
v شيلنگ را با آب سرد كنيد
v كليه تجهيزات، بخصوص نوك خروجي را از نظر صدمه و نقص كنترل كنيد.
دستورالعمل مواقع اضطراري:
در صورت وقوع برگشت شعله ، شعله بداخل شيلنگ حركت مي كند و اين با صداي زير و شديدي همراه است.ابتدا شير اكسيژن را ببنديد و سپس شير گاز سوختي را ببنديد .
توجه : اين عمل مغاير با كاري است كه بصورت نرمال بعنوان دستورالعمل خاموش كردن انجام مي دهيم. مدتي صبر كنيد تا مطمئن شويد شعله رفته است. اجازه دهيد تا نوك تورچ قبل از شروع مجدد خنك شود.
