مديريت ايمني کار در ارتفاع ( قسمت دوم)

کد کالا: مديريت ايمني کار در ارتفاع ( قسمت دوم)

جهت اجراي عمليات کار در ارتفاع بايستي به منظور پيشگيري از سقوط اجسام از ارتفاع و وارد آمدن آسيب به عابرين، وسائط نقليه، تأسيسات عمومي و ساختمانهاي مجاور به نحو مناسبي از محوطه اطراف جداسازي گردد.

براي جداسازي محوطه عمليات کار در ارتفاع بايستي يک يا چند مورد از موارد زير بکار گرفته شود:‌

الف. گماردن يک يا چند نگهبان با پرچم خطر

ب. نصب چراغهاي چشمک زن يا علايم شبرنگ با قرار دادن نردههاي حفاظتي متحرک

ج. نصب علايم آگاهي دهنده و وسايل کنترل مسير

د. ايجاد سازههاي حفاظتي محصور کننده

در مواردي که احداث راهروهاي سرپوشيده موقت بر اساس الزامات بند 5-8-3-2 ضرورت دارد ارتفاع محل انجام عمليات از معابر عمومي ميبايد کمتر از 25 درصد ارتفاع ساختمان باشد.

4-8- به کار گيري روشها و تجهيزات پيشگيري و حذف خطر سقوط:‌

4-8-1-1- ايمني ماشين آلات کار در ارتفاع:

مهمترين ماشين آلات کار در ارتفاع، بالابرها هستند که جهت انتقال انواع بارهاي سبک و سنگين با توجه به ظرفيت مورد استفاده قرار ميگيرند. مهمترين نکات ايمني کار با بالابرها عبارتند از:‌

1- بالابرها بايستي تنها بر اساس دستورالعمل سازنده و با رعايت مواردي از جمله تناژ بالابر مورد استفاده قرار گيرند.

2- اپراتور بالابر بايد اطلاعات لازم در خصوص بالابري که با آن کار ميکند داشته باشد و ظرفيت بالابري آنرا بداند.

3- بکارگيري بالابرهايي که در فضاي آزاد مورد استفاده قرار ميگيرند، در شرايط باد شديد، صاعقه، کاهش شديد ديد در هنگام باران، برف، مه و غيره مجاز نميباشد.

4- انجام هر گونه عمليات حرارتي از جمله جوشکاري و سنگ زني بر روي قطعات وسايل بالابر ممنوع است، زيرا سبب از بين رفتن استحکام اين وسايل که توسط آبکاري حرارتي مورد تنش حرارتي قرار گرفتهاند، خواهد شد.

5- استفاده از بالابر، تنها جهت بالا بردن بار بصورت عمودي مجاز است و بکارگيري اين تجهيزات جهت حمل بار بصورت زاويه دار ممنوع است.

6- هرگز نبايستي از بالابر جهت بالا بردن افراد استفاده شود.

7- متصديان بالابر نبايستي هرگز:

· بار را از بالاي سر افراد بالا برده و يا عبور دهند.

· بار معلق را بيشتر از نياز از بالابر آويزان نگهدارند.

· بار معلق از بالابر را ترک کنند.

· اجازه کار با بالابر را به افراد ديگر بدهند.

- 8اپراتور بايد براي انجام کار، سيم بکسلها و همچنين ساير وسايل باربندي و استفاده از بکسل مورد نياز را متناسب با وزن و ظرفيت و چگونگي بار انتخاب نمايد.

9- اپراتور بايد قبل از انجام کار،‌ خرابي و از کار افتادگي سيم بکسلها، زنجيرها و ساير وسايل باربندي را مشخص کند و با دستگاه و ابزار معيوب کار نکند.

10- موقع بستن بار، سيم بکسل و زنجيرها بايد روي قسمت اصلي بار نظير شاسي، چهارچوب، قاب اسکلت فلزي، بدنه و قسمت غير متحرک قرار گيرد.

11- موقع بستن بار، سيم بکسل نبايد گره داشته باشد و در دانههاي زنجير نيز تاب نيفتاده باشد.

12- بار بايد کنترل شود بطوريکه هنگام جابجا کردن آن، قطعاتي نظير تخته، چوب، ميله يا پيچ و مهره و سنگ از ارتفاع به زمين نيفتد.

13- جابجا کردن بار بايد طوري انجام شود که بار تغيير شکل و وضعيت ندهد.

14- جا انداختن حلقههاي سيم بکسل مخصوص بلند کردن بار، بداخل دهنه قلاب به کمک ضربه هاي پتک و چکش ممنوع است.

15- استفاده نمودن از وزن فرد براي متعادل در آوردن بار و همچنين روي بار ايستادن ممنوع است.

16- کشيدن بار هنگام بالا بردن و جابجا کردن با کمک دست ممنوع است.

17- بار گيري کپسول گاز با سيم بکسل بدون استفاده از سبد مخصوص ممنوع است.

18- استفاده از وسايل ايمني،‌ خصوصاً کفش، کلاه ايمني و دستکش ايمني هنگام کار با بالابر سقفي الزامي است.

4-8-1-2- مقررات ايمني مربوط به بکارگيري ليفتراک جهت عمليات کار در ارتفاع:

1- هرگز نبايستي فردي را که روي شاخه ليفتراک يا روي پالت ايستاده است،‌ بالا ببريد.

2- در صورتي که بخواهيد از ليفتراک جهت بالا بردن افراد استفاده نماييد، بايستي از سکوهاي ويژهاي که به همين منظور ساخته ميشوند،‌ استفاده نماييد. اين سکوها بايستي خصوصيات زير را داشته باشد:

•سکو بايد داراي گارد ريلهاي استانداردي باشد که ارتفاع آن از سطح سکو cm105-90 باشد ارتفاع گارد ريلهاي سمت دکل بايستي cm115-100 باشد. ضمن اينکه بمنظور پيشگيري از برخورد با زنجيرهها و نقاط برنده موجود بر روي دکل، بايستي حفاظ اين بخش از توريهايي از چشمههاي کوچک با ابعاد حداکثر cm2×2 باشد.

• سکو بايد علاوه بر دارا بودن شيارهاي مستحکم، با استفاده از تجهيزات ايمني جانبي همچون استفاده از گيره يا زنجير به شاخک متصل گردد.

3- قبل از بکارگيري ليفتراک در حمل نفرات بايد دستورالعمل شرکت سازنده را مطالعه نماييد و مطمئن شويد که سيستم هيدروليک ليفتراک از نوعي باشد که سرعت پايين آمدن شاخکها در صورتي که مکانيسم بالابر آن دچار نقص شود، از 4 متر در ثانيه تجاوز ننمايد.

4- مجموع وزن جعبه و شخص و وسايل و تجهيزات مورد نياز وي نبايد از 50% ظرفيت بالابري ليفتراک تجاوز کند.

5- براي پيشگيري از کج شدن دکل، بايستي اهرم تنظيم شيب جکها را قفل نماييد.

6- راننده ليفتراک بايستي در هنگام بالا بردن يا پايين آوردن نفرات توسط ليفتراک در داخل ليفتراک و بر روي صندلي قرار بگيرد. در هنگام بالا بودن شاخک نيز راننده بايستي در نزديک ليفتراک خود حضور داشته باشد.

7- جابجايي ليفتراک در حالتي که فرد در داخل سبد قرار دارد، مجاز نيست.

8- در ليفتراکهايي که اپراتور با قرار گرفتن بر روي شاخک، کنترل دستگاه را انجام ميدهد اپراتور بايستي از کمربندهاي نجات جهت پيشگيري از سقوط استفاده نمايد.

4-8-1-3- حفاظها و تجهيزات پيشگيري از سقوط (ثابت، موقت و سيار):

4-8-1-3-1-حفاظهاي پيشگيري از سقوط (ثابت) :

1- هر بخشي از جايگاه کار يا محل کاري که بلندي آن بيش از دو متر است و امکان دارد شخص از بالاي آن بيافتد بايستي داراي جان پناه با شرايط زير باشد:

2- حفاظ از جنس مرغوب و مناسب و داراي استحکام کافي باشد.

3- نرده بالائي يک الي 15/1 متر بالاي سطح جايگاه قرار گيرد.

4- براي جلوگيري از سر خوردن کارگران و افتادن مصالح ساختماني و ابزار کار از روي جايگاه پاخوري در لبه هاي باز به بلندي 15 سانتي متر نصب گردد.

5- نرده مياني بين پاخور و نرده بالائي قرار داده شود

6- حفاظهاي نردهاي و پاخورهاي لبه جايگاه داربست بايد در سمت داخلي ستونهاي عمودي مهار شوند.

7- نردهها، پاخورها و وسايل ديگر حفاظتي که در جايگاه داربست بکار رفتهاند نبايد از جاي خود برداشته شوند مگر بر حسب مورد و در حدي که براي ورود اشخاص، حمل يا جابجائي مصالح ساختماني لازم است.

8- جايگاههاي داربستهاي معلق بايد از هر سو داراي حفاظ نردهاي و پاخور باشند، اما:

الف. اگر کار طوري باشد که نتوان حفاظ بلندتري گذارد، نيازي نيست که بلندي حفاظ طرف ديوار بيش از 70 سانتي متر باشد.

ب. اگر کارگران روي سکو يا جايگاه نشسته کار ميکنند، گذاردن حفاظ و پاخور سوي ديوار الزامي نيست ولي در اين حالت جايگاه بايستي داراي طناب، کابل يا زنجيرهائي باشد تا براي کارگران بصورت دستگيرههاي محکمي باشند و در زمان سر خوردن کارگر قابل گرفتن باشد.

9- فاصله بين ديوار و جايگاه بايد تا حد امکان کم باشد. مگر هنگامي که کارگران روي سکو نشسته کار ميکنند در اين حالت فاصله بين ديوار و جايگاه نبايد از 45 سانتي متر بيشتر باشد.

حصارها و بندکشيهاي (نوار خطر) هشدار دهنده:

اين وسايل هشدار دهنده با آگاه کردن کارگران از خطر سقوط آنان پيشگيري ميکند. اين حصارها و نوارهاي خطر هشدار دهنده بايد در اطراف محل کار و در فاصله 2 متري از لبههاي فاقد حفاظ نصب گردند.

زماني که اطراف محل کار با اين موانع هشداري محصور ميشود ميتوان در داخل اين محوطه با کمترين وسايل ايمني کار کرد، ولي کسي که در داخل اين محوطه و در فاصلهاي کمتر از 2 متر از لبهها مشغول به کار ميباشد حتماً بايد از وسايل ايمني تائيد شده استفاده کند.

ارتفاع طناب کشيها و حصارها بايد 110 سانتي متر باشد و از تيرهاي سنگين، طنابهاي نخي، و پرچمهاي هشدار دهنده ترکيب شده باشد، اين پرچمها بايد در فواصل معين قرار گيرد.

4-8-1-3-2- تجهيزات پيشگيري از سقوط (موقت و سيار):

در فعاليتهايي که در ارتفاع بيش از 5/3 متر انجام ميشود و در اين شرايط امکان تعبيه سازههاي حفاظتي براي جلوگيري از سقوط کارکنان وجود ندارد، از اين تجهيزات استفاده ميشود. اين تجهيزات علاوه بر امکان پيشگيري از سقوط، با هدف کاهش ارتفاع سقوط و در نتيجه کاهش شدت صدمات وارده به فرد نيز مورد استفاده قرار ميگيرند. حداقل نيروي مقاومت اين تجهيزات و اجزاي آنها در برابر نيروي کششي نبايستي از 1150 کيلوگرم کمتر باشد. اين تجهيزات و ضمائم آنها بايستي مرتباً بازديد و قطعات فرسوده آن تعويض شود.

يک سيستم متحرک جلوگيري از سقوط، اين فرصت را به کارگر ميدهد که به اندازه کافي به لبه هاي مرتفع نزديک شود اما نه به آن اندازه که سبب سقوط او گردد.

دو روش اصلي مهار سيار که عموماً مورد استفاده قرار ميگيرد:

1. کارگري که در معرض خطر سقوط از ارتفاع بيش از 4/2 متر (8 فوت) به داخل دستگاههاي در حال کار، آب و يا ديگر مايعات، مواد يا اشياء خطرناک ميباشد بايد به وسيله سيستمهاي متحرک و ثابت جلوگيري از سقوط يا نردههاي حفاظتي يا تورهاي ايمني محافظت شود.

- 2 يک سيستم مهار سيار اين فرصت را به کارگر ميدهد که به اندازه کافي به لبههاي مرتفع نزديک شود اما نه به آن اندازه که سبب سقوط وي شود.

اساس سيستم مهار سيار

سيستم مهار سيار شامل موارد زير ميشود:‌

کمربند کامل بدن (Harness)

• بند دور طناب يا بند دور کمر

• طناب نجات

• قلاب طناب که براي وصل نمودن کمربند يا بند دور کمر به طناب نجات ميباشد.

•تکيه گاه مناسب (با قابليت حمل وزن 2 هزار نيوتن = 450 پوند) که با ضريب ايمني پيشنهادي حداقل 2 در حدود 4 هزار نيوتن يا 900 پوند تحمل دارد)

تنظيمات وسيله مهار سيار بايد کاملاً با ملاحظات دقيق طراحي و موارد زير در نظر گرفته شود:‌

• انتخاب اجزاء مناسب

• محل نقاط مناسب تکيه گاه

• شناسايي کليه خطرات سقوط در محل کار

محل تکيه گاه بايد تا حد ممکن نزديک انتخاب شود تا:

• بر لبه هاي محافظت شده عمود باشد.

• در مرکز محل کار قرار گيرد.

• کليه خطرات سقوط در محل کار بايد شناسايي شود و به محيط کاري که اطراف آن نامنظم، داراي منافذي در کف طبقات و محل کار نزديک به گوشهها است بايد توجه خاصي کرد.

•يک طناب نجاب با کمربند نجات متصل به تکيه گاه طولاني با قابليت حرکت کافي براي جلوگيري از سقوط کارگر در يک قسمت از محل کار ممکن است مناسب باشد ولي براي همان کار در قسمت ديگري از محل کار بيش از حد بلند باشد.

• در نقاطي از محل کار که سيستم مهار سيار قابل استفاده نباشد بايد با نوارهاي خطر و حصارهاي هشدار دهنده محل را محصور کرد.

انواع اصلي سيستم مهار سيار

در فعاليتهاي ساخت و ساز (ساختمان سازي) دو روش از سيستم فوق عموماً استفاده ميشود:‌

1- طناب نجات متصل به تکيه گاه به طور مستقيم به حلقه D شکل کمربند کامل کارگر وصل شود و اين کاملاً حياتي است که طول طناب نجات از محل مهار تکيه گاه به اندازه کافي کوتاه باشد تا بتواند از خطر سقوط جلوگيري نمايد.

2- حلقه D شکل کمربند کامل تنه کارگر توسط يک کمربند استاندارد به يک قلاب طناب که به طور مناسب بر روي طناب نجات تکيه گاه قرار داده شده متصل گردد. بايد به شيوهاي مانند وجود گره بر روي طناب نجات جهت جلوگيري از ليز خوردن و سقوط کارگر بهره گرفت.

خواه از روش اول و يا شيوه 2 استفاده شود بايد سيستم مهار سيار طوري تنظيم شود که بلندي طناب نجات يا کمربند ايمني به حدي باشد که از نزديک شدن کارگر به لبهها و سقوط او جلوگيري کند. اين سيستم بايد محکم به تکيه گاه وصل شود.

مهمترين تجهيزات پيشگيري از سقوط عبارتند از:

کمربند ايمني (Safety Belt):‌

کمربندهاي ايمني از جمله تجهيزات بسيار متداول و ساده جهت پيشگيري از سقوط به شمار ميروند. منتهي اين لوازم ايمني به دليل محدود بودن محل اتصال به ناحيه کمر و احتمال وارد آمدن فشارهاي شديد به کمر در انتهاي مسير سقوط از ارتفاع و در نتيجه احتمال ايجاد آسيب به ستون فقرات، از جمله تجهيزات پيشگيري از سقوط در ارتفاع کم محسوب ميشوند.

حمايل ايمني (Safety Harness):‌

حمايلهاي ايمني از جمله تجهيزات پيشگيري از سقوط در ارتفاع محسوب ميشوند که به دليل اينکه فشارهاي وارده در حين سقوط را علاوه بر کمر به تنه و شانهها و در برخي از انواع به سينه و رانها نيز توزيع ميکنند، از ايمني بالاتري نسبت به کمربندهاي ايمني برخوردارند و جهت کار در ارتفاع زياد توصيه ميشوند. حمايلها و کمربندهاي ايمني از طريق يک طناب موسوم به طناب نجات (Life Line) که در قسمت سر آن داراي قلابهاي ضامندار است به نقاط ثابتي متصل ميشوند. همچنين تسمههاي قابل ارتجاع (Lanyard) جهت ايجادخاصيت ارتجاعي و کاهش اثر شوک ناشي از سقوط به بدن و بعنوان رابط ميان طناب نجات و حمايل يا کمربند ايمني استفاده ميشود.

نشيمنگاه کار در ارتفاع (Work Seat):‌

اين تجهيزات تقريباً مشابه حمايلهاي ايمني با تسمههاي زير راني ميباشند با اين تفاوت که طناب نجات اين تجهيزات بر خلاف حمايلها و کمربندهاي ايمني به تسمههاي قسمت سينهاي متصل ميگردد.

4-8-1-4- تابلوهاي ايمني:

تابلوهاي ايمني بخشي از تجهيزات ايمن سازي عمليات کار در ارتفاع محسوب ميشوند. از اين تجهيزات به دو صورت استفاده ميشود:

4-8-1-4-1- تابلوها و علايم ايمني جداسازي عمليات:

اين علايم بايستي به منظور اطلاع رساني و اعلام هشدار در خصوص محدوده عمليات کار در ارتفاع و خطرات ناشي از اين عمليات و در پيرامون اين محدوده نصب گردند به نحوي که حداقل از فاصله 15 متري قابل رؤيت باشند.

مهمترين اين علايم عبارتند از:‌

ورود افراد متفرقه ممنوع، خطر ريزش بار، خطر ريزش مصالح، پارک خودرو ممنوع و ...

4-8-1-4-2- تابلوها و علايم هشدار دهنده اجراي عمليات کار در ارتفاع:

اين علايم بايستي به منظور اعلام هشدار در خصوص تمهيدات ايمني مربوط به عمليات کار در ارتفاع و خطرات ناشي از اين عمليات و در محل اجراي آن نصب گردند.

مهمترين اين علايم عبارتند از:‌

خطر سقوط، خطر برق فشار قوي، از کمربند ايمني استفاده کنيد، از کلاه ايمني استفاده کنيد و ...

4-8-2- به کار گيري روشها و تجهيزات کم کردن ارتفاع و يا کاهش شدت صدمات ناشي از سقوط:‌

در فعاليتهايي که در ارتفاع بيش از 5/3 متر انجام ميشود و در اين شرايط امکان تعبيه سازههاي حفاظتي براي جلوگيري از سقوط کارگران وجود ندارد و از طرفي با استفاده از تجهيزاتي مانند کمربند ايمني، امکان از بين بردن سقوط وجود ندارد، استفاده از روشها و تجهيزاتي که ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشي از سقوط را کاهش دهند در اولويت ايمن سازي قرار ميگيرد که متداولترين ابزار مورد استفاده در اين شرايط، تورهاي ايمني ميباشند.

تورهاي ايمني بايد در فاصلهاي که توسط سازنده اعلام ميشود، نصب شود به نحوي که ارتفاع سقوط احتمالي کارگران بيش از 6 متر نباشد. برپايي و نصب تورهاي ايمني و همچنين جمع آوري و برچيدن آنها بايستي توسط شخص ذيصلاح و با استفاده از کمربندها و نگهدارندههاي محکم ايمني صورت گيرد. اين تورها قبل از استفاده و در مدت بهره برداري بايستي توسط شخص ذيصلاح بازرسي و کنترل شوند. استفاده از تورهاي فرسوده و آسيب ديده مجاز نيست.

4-8-2-1- لوازم حفاظت فردي:

متصديان اجراي عمليات کار در ارتفاع بايستي علاوه بر لوازم حفاظتي اختصاصي جهت فعاليتي که در ارتفاع صورت ميگيرد (بعنوان مثال استفاده از شيلد جوشکاري، دستکش، آستين، گتر و پيش بند چرمي، ماسک حفاظتي در فرآيند جوشکاري)، مجهز به لباس کار، کفش ايمني، کلاه ايمني و کمربند يا حمايل ايمني (بر اساس مفاد بند 5-8-1-2-2) باشند.

لباس کار متصديان کار در ارتفاع بايستي يکسره و فاقد هر گونه لبه يا برجستگيهايي باشد که احتمال درگير شدن با اشياي مجاور وجود دارد و ترجيحاً قسمت مچ دست و مچ پاي لباس کار از نوع کشباف باشد.

کلاه ايمني متصديان کار در ارتفاع بايستي مجهز به بند چانهاي بوده و افراد ملزم به استفاده از اين بند در حين کار باشند.

4-8-3- به کار گيري روشها و تجهيزات پيشگيري از سقوط ابزار و مصالح:

4-8-3-1- پاخورهاي چوبي:

پاخور چوبي حفاظي است قرنيز مانند که در طرف باز کليه سکوهاي کار در ارتفاع جهت جلوگيري از لغزش و ريزش ابزار کار و مصالح ساختماني بايستي نصب گردد. پاخورها بايستي از چوب مناسب به ضخامت حداقل 5/2 سانتيمتر و به ارتفاع 15 سانتيمتر باشد.

4-8-3-2- راهرو سرپوشيده موقت:‌

راهرو سرپوشيده موقت سازهاي است حفاظتي که بصورت موقت در پياده روها يا ساير معابر عمومي براي جلوگيري از خطرهاي ناشي از پرتاب شدن مصالح، وسايل و تجهيزات ساختماني ايجاد ميشود. ارتفاع راهروي سرپوشيده نبايد کمتر از 5/2 متر و عرض آن نبايد کمتر از 5/1 متر باشد مگر آنکه عرض پياده روي موجود کمتر از آن باشد که در اينصورت هم عرض پياده رو خواهد بود.

راهرو بايد فاقد هر گونه مانع بوده و داراي روشنايي لازم طبيعي يا مصنوعي دائمي باشد. سقف راهرو بايد توانايي تحمل هر گونه ريزش و سقوط احتمالي مصالح ساختماني را تا حداقل فشار 500 کيلوگرم بر متر مربع داشته باشد.

سقف راهرو بايد از الوار به ضخامت حداقل 5 سانتيمتر ساخته شده و به ترتيبي باشد که از ريزش مصالح ساختماني به داخل راهرو جلوگيري به عمل آيد. لبه بيروني سقف راهرو بايد داراي ديواره شيبداري از چوب يا فلزي مقاوم به ارتفاع حداقل يک متر باشد. زاويه اين حفاظت را نسبت به سقف ميتوان حداکثر 45 درجه به طرف خارج اختيار کرد.

اطراف راهروي سرپوشيده موقت که در مجاورت کارگاه ساختماني قرار دارد، بايد داراي حفاظ يا نردهاي با مشخصات نردههاي حفاظتي باشد.

4-8-3-3- سرپوش حفاظتي:

سرپوش حفاظتي، پوششي است حفاظتي از قبيل توري يا تخته بندي (الوار) که براي جلوگيري از آسيب ناشي از اثر سقوط اشياء در ديواره اطراف ساختمان نصب ميشود. سرپوش حفاظتي بايستي چنان طراحي و ساخته شود که در اثر ريزش مصالح يا ابزار بر روي آن، هيچگونه خطري متوجه افرادي که در زير آن قرار دارند، نگردد.

- 4-8-3-4 پوشش موقت فضاهاي باز:

پوشش موقت فضاهاي باز سقفها و ديوارها بايد با استفاده از تخته با ضخامت 5/2 سانتيمتر يا معادل آن براي سوراخهاي تا دهانه 45 سانتيمتر و تخته با ضخامت 5 سانتيمتر يا معادل آن براي سوراخهاي با دهانه بيش از 45 سانتيمتر صورت گيرد.

4-8-3-5 - سقف موقت‌:‌

براي سقفهاي موقت که به صورت سکوهاي کار مورد استفاده قرار ميگيرند بايد از تخته هايي با ضخامت 5 و عرض 25 سانتيمتر که محکم به يکديگر بسته شده باشند، استفاده شود.